Donma, Donmalar, Donma Hali
Lokal, görünüşte yüzeysel, sonuçlarının ne olacağı güç tahmin edilen kazalardır. Donmalar, genellikle nemli soğuk bir ortamda, 0 °C'den sonra ortaya çıkar. Bu, ne bir vücut ısısı düşmesi (hipotermi), ne de bir kabarcıkta ortaya çıkan, ıstırap verici, bazen kızaran ve genellikle soğuk ve nemli bir cisme uzun süre temas etmekten kaynaklanan soğuk ısırmasıdır.
Donuk, nasıl anlaşılır?
Donma olayı, soğuğun yeğinliği, nem oranı, soğuğa maruz kalma süresi, kişinin fizik direnci ve korunma donatımına göre daha çok çabuk veya geç başlayabilir.
Önce deri beyazlaşır, karıncalanmalar, kızarmalar, yanmalar hissedilir, sonra da donan bölgede bir duyarsızlık baş gösterir. Hücrelerdeki su giderek donmaya başlar; bu da hücresel düzensizlikler yaradır. Ancak bu düzensizlikler hemen değil, bazen olaydan iki ay sonra bile ortaya çıkabilir.
Bu tür dokusal donukları, çok çeşitlidir: Basit kabarcıklardan, reanimasyon gerektiren şok hallerine kadar geniş çaplıdır. Bir donuğu gördükten sonra, hiç kimse bunun kitlesel hücre ölümüne sebep olup olamayacağını söyleyemez.
Donma, üç dereceden geçer: Uyuşma (genellikle el ve ayak uçlarında karıncalanma hissi), belirleşme (donan kısımların hissizleşmesi) ve gangren (ani ve hızlı bir ısıtma sonucu ortaya çıkabilir). Bu olay, korkunç acılar verir.
Donmalarda Tedavi ve Yapılması Gereken
Yardım, elbette donmanın derecesine göre değişir, fakat hiç değişmeyen bir prensip: Bir donma olayı hiçbir zaman kazazedeye friksiyon yaparak veya bir ısı kaynağının yanına oturtarak tedavi edilmez.
Uyuşma Ayaklarınızın uçlarında karıncalanma varsa, bir uyuşukluk hissediyorsanız, derhal ayakkabılarınızı çözüp, gevşetin; ayaklarınızla yere vurun, tepinin, el ve ayak parmaklarınızın uçlarının yeniden "canlandığını" hissedene dek oğuşturun.
Donma El ve ayak uçları çok çabuk (birkaç saat içinde) donabilir ve özellikle hissizleşir: Şiddetle çimdikleseniz de, hissedemezsiniz.
Isınmak için sürtmeyin, hele karla, asla (nemliliği daha da artırmış olursunuz). Sıcak banyo da yaptırmayın. Yardım gelip kazazede hastaneye kaldırılana dek, donan yerlerini vücudun sıcak yerlerine sokun (kasıklar, koltuk altları, karın gibi). Mümkünse, donan kişiyi bir battaniye altına yatırın.
Gangren Kötü bir ısıtma girişiminden sonra ortaya çıkabilir. Dayanılmaz şiddette ağrılara, hatta şok haline bile sebep olabilir (Bak. S. 32). Acil yardım istedikten sora, kazazedeyi bir battaniyeye sarın. Bilinci yerindeyse, kendisine sıcak ve şekerli içecekler verebilirsiniz.
Soğuktan çekinin
Donma, ciddi bir yanık olayıdır ve tedavisi her zaman etkili olmayabilir. En doğrusu, yine korunmaktır.
Fizik hazırlanma
Dağa çıkanlarla dağlık bölgelerde yaşayanlar, uygun bir beslenme rejimi uygulamalıdır (şeker, reçel, elma) ve jimnastik yaparak kendilerini fizik yönden güçlendirmelidir. Ayrıca ilk günlerde uzun yürüyüşlere çıkmaktan kaçınmalı, bünyeyi soğuğa alıştırmalıdır.
Giysiler
Ayakkabılar çok dar olmamalı, ayak başparmağı, ayakkabı içinde rahatça oynayabilmelidir. Geniş giysiler hava geçirmemeli, kol ve bacakları nemden korumalıdır.