Erkekte Kısırlık, Erkeklerde Kısırlık Nedenleri
Aslında kesinlikle erkek kısırlık konusunda kadın doğum uzmanlarının söz söylemeye hakkı yoktur. Konu kadın doğum uzmanlarına müracaat edildiğinde ve erkekte bir kusur tespit edildiğinde erkek üreme organları uzmanına yollanmalıdır. Ancak, biz burada çok kısa da olsa erkekte olabilecek kısırlık nedenlerini size bir fikir verebilme açısından sıralamak istiyoruz.
Erkekte tıpkı kadında olduğu gibi erkek tohum hücresi onun yumurtalıklarında yapılır. Yalnız bu yapılma işinde idare "hipotalamus" dediğimiz beynin altında bulunan bir bölgededir. Bu bölgenin ürettiği hormonlar ile emirler, gene kafatası içinde bulunan "baş gudde", "baş iç ifraz bezi" diyeceğimiz "hipofiz" bezine gelir. Onda üretilen hormonlarda erkek yumurtalıklarına (testisler) giderek orada erkek tohum hücreleri üretimi ve erkeği erkek yapan erkeklik hormonlarının (androjen hormonları) yapımı mümkün olur. Olayın ikinci kademesin-deüretilmiş kâfi miktarda normal şekilli ve normal hareketli erkek tohum hücrelerinin (spermlerin) birtakım borucukluklarla erkek penisine aktarılmasıdır. Eğer bu borucuklarda bir tıkanma veya hastalık varsa olayın ikinci bölümünde yetersizlik var demektir. Unutulmaması lazım gelen bir konu da da son zamanlarda tespit edildiği gibi normal olarak testislerde hazırlanmış olan erkek tohum hücrelerine (sperm) kadındaki yumurtayı dölleme kabiliyeti verilmedikçe (kapasitasyon) spermler yumurtayı dölleyememektedir. İşte bu ikinci bölümdeki tüplerdeki bazı bezler bu spermlere akışkanlık, direnç, dölleme kabiliyeti veren sıvılar, enzimler, proteinler vererek onları kadın vücudunda görev yapabilmeleri, yumurtayı dölleyebilmeleri için cihazlandırmakta, güçlendirmektedir.
0 halde eğer erkekte bir kısırlık söz konusu ise iki bölümde ele alınmalıdır.
1 — Erkek tohum hücrelerinin oluşmasına kadar olan basamaklardaki yetersizlikler,
2— Meydana gelmiş tohum hücrelerinin taşınması ve cihazlanmasında oluşan yetersizlik veya engelleme.
O halde sebepleri daha ayrıntılı sıralayalım:
I— a) Hipotalamus işlev bozuklukları,
b) Hipofiz bezi işlev bozuklukları.
Bunun içine bu bezin hormonları FSH (Folikül sitimüle edici hormon), LH (Luteinize edici hormon) gibi hormonların yetersiz yapması yanında, PRL (prolaktin, "Süt hormonu) gibi hormonu fazla yapması gibi olaylar girebilir. Bu arada hipof izin tiroid, böbreküstü bezi, pankreas v.b. gibi bezleri de iyi çalıştıramaması üreme olayının sistemini bozabilir.
c) Yumurtalıklarda doğuştan veya sonradan (iltihap tümör v.b.) gibi nedenlerle olan işlev bozukluğu burada hem erkek hücre üretme bozukluğu (sayıca, şekilce, hareketçe yetersizlik) söz konusu olduğu gibi doğrudan doğruya erkeklik hormon yapımı yetersizliği de söz konusudur.
Erkek testislerinde sperm yapma gücünün hiç olmaması veya yetersiz olması doğuştan olduğu gibi sonradan çevre faktörleri veya ikincil hastalıklara bağlı olabilir.
Çevre faktörlerine örnek, yüksek yerlerde oturan (yüksek dağ) erkeklerin çocukları veya ısı değişikliğine uğrayan (sıcak) erkeklerde spermler testis içinde gelişememekte bu kademede gelişme işlemi durmaktadır.
Fizik çevre etkileri arasında röntgen ışınları da yer almaktadır. Bazı zatürree, sarılık, grip v.b. enfeksiyon hastalıklarının geçici olarak sprem yapımını durdurduğu da bilinmektedir. Bazı fiziksel etkiler ve kimyasal maddelere maruz kalan işçilerde de sperm gelişmesinin durduğu bilinmektedir. Çelik işçileri, fırıncılar, maden eriticileri v.b. gibi.
Testisleri harap eden hastalıklar arasında özellikle ülkemizde en başta kabakulak ve tüberküloz gelmektedir. Ayrıca belsoğukluğu geçirmiş olmak bu konuda önemli bir faktörü oluşturmaktadır. Çiçek hastalığı, lepra ve adi mikroplar ile mantarların iltihaplarının testisi çalışmaz hde getirdiği bilinmektedir. Şeker hastalığı vetiroid hastalıkları da erkek kısırlığında önemli etkenler arasında sayılabilir.
II— Testislerden çıkan olgunlaşmış spermlerin görevlerini yapa-' bilmesine mani olan hastaların başında mikrobik hastalıklar önemli bir yer tutar. Epididimis dediğimiz bölgenin iltihapları, prostat iltihapları bunlar arasında sayılır. "Varikosel" testis bölgesi mavi kan damarları genişlemelerinin kısırlık sebebi olduğu da bilinen başka gerçeklerdendir.
Ayrıca vücudu ileri derecede bitkin düşüren genel iltihabı hastalıklar, kansızlık ve bağışıklık sebebi ile olan sperm hastalıklarında da kısırlık söz konusu olabilir.
Kısırlık şüphe edilen bir ailede işte bu nedenle erkek muhakkak ürolog tarafından muayene edilmeli ve onun tarafından yapılan (sper-mogram) sperm muayenesi değerlendirilmelidir. Bugünkü bilgilerimize göre ortalama 2-3 santimetre küplük sperm sıvısı içinde 1 santimet-reküp en alt hudut 40-45 milyonsperm ihtiva etmeli ve bunların yüzde 80-90'ı normal şekil ve hareketli olmalıdır
Kuşkusuz bu rakamların daha altındaki sperm sayılı erkekler de çocuk sahibi olabilir. Yani, 1 santimetreküp 10 milyon spermi olan erkeğin de çocuğu olur ama bir tesadüftür ve beklenilmesi lazım gelen bir olaydır. Kitabın başında da anlatıldığı gibi normal tariflerin dışında kalır. Şimdiye kadar anlattıklarımızdan ve de daha sonra ayrıntılı anlatacağımız gibi dölleme için erkeğin cinsel temasta bulunma gücü çocuk sahibi olmada önemli bir rol alacaktır. Ancak, cinsel temasta bulunma gücü, çok normal olmasına rağmen bir erkeğin yetersiz sayı ve fonksiyonda spermi yoksa (oligospermi) o erkeğin çocuğu çok zayıf ihtimalle olur. Eğer hiç spermi yoksa (azospermi, aspermi) o erkek kesin kısırdır ve hiç çocuk sahibi olma ihtimali yoktur.