Malta Humması Olarakta Bilinen Hastalık Bruselloz Nedir
İnsanlara evcil hayvanlardan bulaşan bu hastalığa karşı koruyucu önlem olarak temizlik kurallarına titizlikle uyulması gerekir.
Malta humması ve Akdeniz humması olarak da bilinen Bruselloz, evcil hayvanlar arasında son derece bulaşıcı bir mikrobik hastalıktır. İnsana da bu hayvanlardan bulaşır. Verdiği dalgalı ateş, terleme, halsizlik ve ağrı belirtileri bazen kronikleşir ve hastayı uzun süre yatağa bağlayabilir.
Bruselloz Malta Humması Hastalığı Nedeni
Akdeniz hummasının etkeni Brucella cinsinden bakterilerdir. Bu cinsin insanda hastalık yapan türleri keçilerden geçen Brucella melitensis, sığırlardan geçen Brucella abortus ve domuzlardan geçen Brucella suis'tir. Brucella canis türüne ise ender olarak köpeklerde rastlanır. Vücuda giren mikroplar temel olarak kemik iliği, lenf düğümleri, karaciğer ve böbrek hücrelerine yerleşir. Daha seyrek bulundukları yerler kemik dokusu, erbezleri ve kalp iç zarıdır (endokart). Merkez sinir sistemi ve çevrel sinirler de mikroplardan etkilenebilir. Kanla yayılan başka mikrobik hastalıklarda olduğu gibi bu bakteriler de bütün dokulara yerleşebilir.
Bruselloz Malta Humması Hastalığı Nasıl Bulaşır
Malta hummasının başlıca bulaşma kaynağı büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardır. Hastalık insanlara genellikle hastalıklı hayvanın sütünden geçer. Bu hayvanların sütünde çok sayıda bakteri vardır. Taze peynir, tereyağ ve dondurma gibi süt ürünleri de bulaşmaya yol açar. Hastalıklı hayvanların dışkı ve idrarıyla bakteri dış ortama yayılır. Brucella çevre koşullarına son derece dayanıklıdır. Tozlu ortamlarda altı haftaya kadar, nemli toprakta ve suda daha uzun süre canlı kalabilir. Dolayısıyla bu bakterilerle kirlenmiş sular, sebzeler ve çevreye dağılan tozlar bulaşmaya yol açabilir.
Brucella abortus özellikle düşük yapan ineğin düşük sırasında çıkardığı maddelere dokunulmasıyla bulaşır. Bakteri bunlar arasında en çok etenede (plasenta) bulunur. Düşük sırasında bulaşmaya hayvancılıkla uğraşan köylüler ve veterinerler arasında oldukça sık rastlanır. Hastalıklı hayvanların dölyolu muayenesi sırasında el derisinden de bulaşma oluşabilir.
Bruselloz Malta Humması Hastalığı Dağılımı
Bütün Akdeniz havzasında bulunan Brucella melitensis küçükbaş hayvanlarda (koyun, keçi) bulaşma etkeni olmakla birlikte sığırlarda da görülebilir. Avrupa'nın orta ve kuzey kesimlerinde dağınık biçimde yayılmış olan Brucella abortus sığırlarda ve daha seyrek olarak at, köpek ve domuzlarda düşüğe neden olur.
Amerika'da sık rastlanan Brucella suis domuzlarda düşüğe yol açar. Ayrıca tavşan ve başka yabanıl hayvanlarda da hastalık etkenidir. Kırsal kesimlerde daha yaygındır. Hayvanlarda düşüklere daha çok rastlanılan bahar aylarında hastalığın görülme sıklığı artar. Hastalık etkeni gebe hayvanın meme ve döl-yatağına yerleşmiştir.
Bruselloz Malta Humması Hastalığı Belirtileri
Brucella melitensis ile oluşan en yaygın Bruselloz tipinde kuluçka süresi 2-6 hafta arasında değişir. Hastalık hafif belirtiler vererek başlar. Ateş yavaşça yükselerek 10 günde 39°C-40°C'ye kadar çıkar. 1-2 hafta bu düzeyde kalan ateş daha sonra düşer ve kaybolur. Böylece ateşli dönemden daha kısa süren ateşsiz döneme girilir. Bunu yeniden ateşli dönem izler. Ateş düşerken görülen terleme Brusellozun en tipik özelliklerinden biridir. Malta hummasının ateş dışındaki başlıca belirtileri yorgunluk, kas, kemik ve eklem ağrılarıdır. Hastalığın belirtileri, hastalık etkeni mikropların vücutta yerleştiği yere (erbezleri, karaciğer, sinir sistemi, akciğerler) göre değişir. Bruselloz olguları yüksek ateş, titreme ve bilinç bulanıklığı belirtileriyle birden başlayabildiği gibi gözden kaçabilecek ölçüde hafif seyredebilmektedir.
Bruselloz Malta Humması Hastalığı Tanı, Teşhis
Meslek olarak hayvanlarla uğraşmak, dalgalı ateş, hastalığın sinsi başlaması ve terleme bruselloz olasılığını düşündürür. Bu olasılık kan kültüründe mikrobik etkenin üretilmesi ve serumda özgün antikor aranması (Wright testi) ile sınanarak kesinlik kazanır.
Bruselloz Malta Humması Hastalığı Tedavisi, Tedavi
Malta hummasında belirtilere yönelik tedavi için hastaya ağrı ve genel halsizlik dönemi süresince ağızdan 6 saatte bir 500 miligram şahsilik asit (aspirin) verilir. Terlemeyle kaybedilen suyu karşılamak için yeterli su alınmalıdır. Uykusuzluk sorunu varsa alışkanlık yapmayacak uyku haplarına başvurulabilir. Hastalık etkenine yönelik tedavi için 3-4 hafta süreyle 6 saatte bir 500 miligram tetrasiklin alınması gerekir. Aç karnına alınan bu ilacı çocuklar, gebe kadınlar ve böbrek hastalığı olanlar kullanmamalıdır. Daha ağır olgularda tetrasikline ek olarak, tetrasiklin tedavisinin ilk 2-3 haftası boyunca 12 saatte bir 500 miligram streptomisin kas içine verilir. Hastalığın sürdüğü durumlarda antibiyotik tedavisine bir aylık aralarla uzun süre devam edilebilir.
Malta hummasının antibiyotiklerle tedavisinde en önemli sorun tedavinin kesilme anının kesin biçimde bilinememesidir. Hiçbir test hastalığın sona erdiğini gösteren güvenilir bilgi vermez. Genel kural olarak ateşin düşmesinden ve dalak büyümesinin tam olarak geçmesinden sonra en az 20 gün boyunca tedavi kesilmez. Hastalığın akut ve akut kronik arası biçimlerinin antibiyotik tedavisine iyi yanıt vermesine karşılık, aynı durum sık yinelemelerin görüldüğü kronik biçimler için geçerli değildir.
Bruselloz Malta Humması Hastalığı Korunma Yöntemleri
Hastalığın ilgili makamlara bildirilmesi zorunludur. Hastalık hayvanlardan bulaştığı için hastaların çevreden yalıtılmasına gerek yoktur. Yoğun araştırmalara karşın bruselloz aşısı henüz bulunamamıştır. Bu nedenle koruyucu önlemler büyük önem taşır. Hayvancılıkla uğraşanlar temizlik kurallarına uymalı, sürüdeki hasta hayvanlar yok edilmeli, süt ve süt ürünleri sıkı denetimden geçirilmelidir. Peynirin yapımından sonra en az üç ay buzhanede bekletilmesi yasal zorunluluktur. Bu bekleme süresi peynirden gelecek olası bulaşmayı engelleyecektir.
İnsan ve hayvanların ortak hastalığı olan brusellozdan korunmak için insan ve hayvan hekimliği arasında sıkı bir işbirliği gereklidir. Hayvancılığa ilişkin koruyucu önlemler hayvanların temizliğine dayanır. Bunun için de ahır ve ağıllar temiz tutulmalı, hayvan pislikleri hemen atılarak dezenfekte edilmelidir. Hasta hayvanların belirlenmesi, hastalık görülen bölgelerin ve hayvanların yalıtılması da önemlidir.
Bruselloz hayvanlarda olduğu gibi kadınlarda da düşüğe yol açabilir mi?
Kadınlarda bruselloza bağlı düşük çok ender görülür.
Bruselloz kronikleşebilir mi?
Evet. Üstelik hastalığın çok yaygın görüldüğü bölgelerde kronik biçimlere giderek daha sık rastlanmaktadır. Bruselloz iyileşme ve alevlenme dönemleriyle seyreden akut evreden sonra kronikleşebilir.
Kronik bruselloz belirtileri nelerdir?
Karaciğer ve dalağın büyümesi en önemli belirtidir. Hastalığın izlediği çeşitli biçimler arasında ateşle ya da sinirsel ve ruhsal bozukluklarla seyredenleri de vardır. Ateşli biçimde hastalığın akut dönemi uzamıştır ve sürekli ateş, aşırı terleme, yorgunluk ve kansızlık belirtileri görülür. Sinirsel ve ruhsal bozukluk yaratan biçiminde ise bu belirtilere ruhsal çöküntü, aşırı duyarlılık, bunaltı, sindirim sistemi ve bilinç bozuklukları, bazı olgularda da cinsel iktidarsızlık eşlik eder. Kas ve eklem ağrılarına oldukça sık rastlanır.