Zayıf Kişilerde Beslenme, Zayıfların Beslenmesi
Zayıflık Nedir, Çocuklarda Zayıflık Hastalığı
Vücut ağırlığım olması arzu edilenden daha düşük olmasıdır. Yağ dokusunun diğer dokulara oranı azdır. Zayıflık uzun süren eksi enerji dengesi sonucudur.
Zayıflık, malnutrisyonla aynı anlama gelmez. Malnutrisyonda protein, vitamin ve minerallerden yetersiz beslenme söz konusudur. Bazı malnutrisyon olgularında birey, ödem ve yağ toplanması nedeni ile toplu gibi görülür, gerçekte rahatsızdır. Özellikle, kansızlık (anemi), enfeksiyonlara karşı dirençsizlik bu gibi kimselerde sık rastlanır. Özellikle çocuklar ve gençlerde eksi enerji dengesi gerçek zayıflığa yol açabilir.
Zayıflık, klinik muayenelerle, boya göre ağırlık durumunu tayinle ve deri kıvrım kalınlığını ölçmekle saptanabilir.
Zayıflık Nedenleri
Diyetle alınan enerjinin harcanandan yetersiz oluşu veya alınan yiyeceklerin vücut tarafından kullanılmaması ile zayıflık ortaya çıkar. Bu durumda, vücut harcadığı kadar enerji alamaz, enerji açığını kendi vücudundaki yağ deposunu kullanarak kapatır. Bu anlamdaki zayıflık daha çok çocuklarda, gençlerde, çok doğum yapan, iyi beslenemeyen kadınlar ve ağır işte çalışanlarda görülür.
Harcanan kadar enerji alınamaması diyetin kalite ve miktar yönünden yetersiz oluşundan ileri geldiği gibi, sindirim bozukluğu, dolaşım bozukluğu, enfeksiyon ve parazitler gibi nedenlerle de, alınan yiyeceklerin vücutta kullanılmasının engellenmesi ile olabilir. Ayrıca, hormonal dengesizlik, örneğin, tiroid hormonun fazlalığı bazal metabolizmayı hızlandırır. Bu durumda enerji harcanması artar.
Diyetin kalite ve miktar yönünden yetersiz oluşunun birçok nedenleri olabilir. Bilgisizlik yüzünden, özellikle çocuğun gereksinmeleri ve bunu karşılayacak yiyeceklerin besin değerleri bilinmediğinde, çocuk yeterli ve dengeli beslenemez. Okul çocuklarında, çocuk dışardan besin değeri düşük şeyler alarak yeteri kadar beslenemez. Fakirlik nedeni ile yeteri kadar, özellikle kaliteli yiyecek sağlanamaz. Hastalıklarla artan gereksinme, bilgisizlik ve yanlış anlamalar nedeni ile karşılanamaz. Küçük yaşta dengeli ve yeterli beslenme alışkanlığı kazanmamış çocuklar yemek yemek istemezler. Yemek aralarında şekerleme gibi şeyler alırlar ve yemekte iştahsız olurlar. Özellikle, gençlerde yanlış uygulanan zayıflama rejimleri hastalık şeklinde zayıflığa yol açabilir.
Her vücudun bir yapısı vardır. Genellikle vücut yapıları küçük, orta ve geniş diye gruplanır. Kemikleri geniş, kaslı kimselerin enerji harcaması daha fazladır. Ağır işte çalışan kimseler fakirlik ve bilgisizlik nedeni ile çalışmanın gerektirdiği enerjiyi yiyeceklerle yeterli miktarda sağlayamazlar. Böylece eksi enerji dengesi zayıflığa yol açar.
Zayıflığın Zararları
Çocukluk ve gençlik yıllarındaki eksi enerji dengesi büyümeyi etkiler. Vücut dokuları enerji yetersizliği ile normal düzeyde büyüyemez.
Aşırı zayıflık çalışma verimini düşürür. Özellikle ağır işte çalışanlar ve spor yapanlara yeteri kadar enerji sağlanamazsa, hareket yetenekleri kısıtlanır. Çok doğum yapan, süt veren kadınlar da harcadıkları kadar enerji alamadıklarında zayıflarlar, sütleri azalır.
Aşırı zayıflık vücudun dış etkenlere karşı direncini azaltır. Enfeksiyonlar kolay girer ve zararları ağır seyreder. Zayıf kimselerin derialtı yağ tabakası yetersiz olduğundan, soğuk iklimlerde vücut ısısının kontrolü güç olur. Aşırı zayıflar çabuk yorulabilir.
Zayıflık Tedavisi, Zayıflık İçin
Zayıflığın nedeni ortaya konduktan sonra önlenmesine geçilir. Eğer zayıflık yiyeceklerin vücutta kullanılması ile ilgili bir bozukluktan ileri geliyorsa, diyet ne kadar düzeltilirse sonuç alınamaz. Özellikle, çocuklarda barsak parazitleri, alınan besin maddelerine ortak olurlar. Önce çocuk parazitten temizlenmeli ki, alınan yiyecekler vücut tarafından kullanılabilsin.
Eğer zayıflığın nedeni diyet enerjisinin yetersizliği ise, bu düzeltilir. Ağır işde çalışanların, emzikli kadınların, çocuk ve gençlerin, spor yapanların, hastalıktan yeni kalkanların, enerji harcamasının arttığı dikkate alınarak diyet düzenlenmelidir.
Zayıf Kimselerin Diyetinin Özelliği
1. Diyetin enerji değeri, bireyin enerji harcamasından daha yüksektir. Mümkünse proteinin kalitesi yüksek olmalıdır.
2. Enerji artışına paralel olarak vitamin ve minerallerde artma olmalıdır.
Zayıflamada olduğu gibi, ağırlık kazanmada da harcanandan fazla alınan 7 kalorilik enerjinin bir gr yağ dokusu yapacağı düşünülerek, diyetin enerjisi ayarlanır. Ayda iki kg şişmanlamak isteyen bir kimsenin günde harcadığı enerjiden 400-500 kalorilik fazla alması gerekecektir. Diyette özellikle enerji değeri yüksek yiyeceklere yer verilmelidir.
Zayıf kimseler aralarda yağ, şeker ve un kullanılarak yapılan tatlılardan da alabilirler. Olanaklar elverişli, arzu edilirse süt miktarı artırılır. Şekerli limonata ve meyve suları da isteksiz kimselerin kalori sağlamalarında yardımcı olabilir.
Günlük enerji harcamasını ve günlük yediklerinden sağlanan enerjiyi hesaplamadan "çok yediğim halde çok zayıfım" sözü gerçek sayılmaz. Zayıflıktan şikayetçilerin bu iki hususu iyi bilip diyette bir yetersizlik varsa, onu düzeltmeleri daha doğru olur. Normal ağırlığa yaklaştıktan sonra diyetten şekerlerin ve tatlıların, gerekirse tahılların bir kısmı, azaltılarak o ağırlığı sürdürecek şekilde kalori ayarlaması yapılır. Vücut ağırlığını arzu edilen düzeyde sürdürecek bir diyete birey kendisini alıştırmalıdır. Haftada veya ayda bir kez tartılarak durum saptanmalı, ağırlıkta azalma ve artma varsa ona göre diyet düzeltilmelidir.
İştahsız bireyler miktarı az, enerji değeri yüksek yiyecekleri yeğlemelidirler. Örneğin, 1 kase sütlü tatlının içine eklenecek 10 gr kadar dövülmüş ceviz veya fındık yenen miktarı etkilemez, fakat 60 kalori daha fazla sağlar. Yine baklava, tahin helvası, cevizli kadayıf gibi tatlılar yoğun enerji kaynağıdırlar. Gerektiğinde ve olanaklar uygunsa, ekmek yerine enerji değeri daha yüksek olan çörekler yenebilir.