Tiroid Hastalıkları, Tiroid İlaçları ve Hormon İlaçları – Kemik Erimesi İlişkisi
Tiroit hormonları sağlıklı bir kemik gelişimi için gereklidir. Doğuştan tiroit bezi yetmezliği olup da tedavi edilmeyen çocuklarda boyun kısa kalması, iskelet gelişimi anormallikleri, kol ve bacaklarda kısalık, tiroit hormonlarının kemik gelişimi için ne kadar önemli olduğunu göstermeye yeter. Bununla birlikte tiroit bezinin az veya fazla çalışması de kemik sağlığını ve sağlamlığını bozmaktadır. Tiroit yetmezliği tedavisinde kullanılan tiroit hormon ilaçlarının doktor kontrolü dışında aşın dozda alınması da kemiklere zarar verebilir. Bu durumlar aşağıda anlatılmıştır:
A) Tiroit bezinin aşırı çalışması (hipertiroidi) kemik erimesi yapabilir:
Hipertiroidi, yani tiroit bezinin aşırı çalışması kemik erimesine neden olmaktadır. Bu durum tiroit hormonlarının kemik erimesi yapan osteoklast isimli kemik hücrelerini uyararak onları daha fazla çalışmaya zorlamasından ileri gelmektedir. Hipertiroidili hastaların %12-20'sinde kemiklerde erime saptanır. Hipertiroidi hastalığının tedavisiyle kemik erimesi durursa da erimede tam anlamıyla düzelme olmaz.
Kemik erimesi TSH hormon düşüklüğüyle orantılı olarak meydana gelmektedir. TSH ne kadar düşükse kemiklerde erime oranı o kadar fazladır.
Sadece TSH düşüklüğü ile seyreden başlangıç halindeki tiroit bezi fazla çalışması durumunda (TSH düşük, T4 ve T3 hormonları normal) bile kemik erimesi olabilir. Bu nedenle başlangıç halindeki hipertiroidi hastalığının da doktor kontrolünde tedavi edilmesi gerekir. Tiroit bezi fazla çalışan hastaların kalsiyum desteği almaları bu nedenle faydalı olabilir. Tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Kemik erimesinin arttığını anlamak için idrarda hidroksipirilin veya çapraz bağlı telopeptit tip 1 kollajenaz (beta-crosslaps) artmasıyla saptanır. Ayrıca kanda alkalen fosfataz ve osteokalsin düzeylerin artması da erimenin başladığını gösterir. Kemik mineral dansitesi (diğer adıyla BMD) ölçümü de kemik erimesi hakkında bize bilgi verir. Endokrinoloji uzmanına başvurarak bu konuda bilgi alınız.
B) Tiroit hormon ilaçlarıyla yapılan tedavinin kemiklere etkisi
Tiroit bezi yetmezliği (hipotiroidi) tedavisinde veya nodüler guatrın tedavisinde kullanılan tiroit hormon ilaçlan eğer aşırı dozda alınırsa kemik erimesi yapabilir. Kemik erimesinden korunmak için TSH hormonunun normal sınırlarda olması gerekir. TSH normal sınırlar içinde ise kemiklere zararlı olmaz. Özellikle menopozdaki kadınlarda kemik erimesi fazla olduğundan bu ilaçlar kullanırken TSH düzeyinin fazla düşmemesi büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle endokrinoloji uzmanının kontrolünde ilaçlarınızı alınız.
C) Tiroit beziniz az çalışıyorsa kemikleriniz sağlam değildir
Tiroit bezi yetmezliği (Hipotiroidizm) durumunda da kemik kırık riski artabilir.
Aslında hipotiroidisi olan hastalarda kemik dansitesi yüksektir; ancak kemik kalitesi iyi değildir. Bu hastalarda her yıl kemiklerde %2 oranında kayıp vardır. Bu nedenle hipotiroidisi olan hastalarda kemik dansitesi kontrolü ve tedavi için endokrinoloji uzmanına başvurmaları gerekir.
ki olduğu yapılan çeşitli çalışmalarda ortaya konmuştur. Kan T3 düzeyi azaldıkça depresyon oluşması riski ve nüksü artmaktadır.
Kandaki anti-TPO antikorlarının yüksekliği ile depresyon arasında da bir ilişki vardır. Bu nedenle depresyonu olan hastalarda ve özellikle depresyonu sık tekrarlayan kişilerde TSH, T3, T4 hormonları ile anti-TPO ve anti-tiroglobulin antikorları mutlaka ölçülmeli ve anormallik varsa endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır. Tiroit bezi yetmezliği varsa bu hastalar tiroit hormon ilaçlanyla (levotiroksin) tedavi edilirler.
Bazı bilim adamları depresyonlu kişilerde "beyinde hipotiroidizm" olduğunu, yani beyinde tiroit hormon azlığı olduğunu, ancak kanda tiroit hormonlarının normal olduğunu iddia etmişlerdir. Kadınların %15'inde doğum sonrası depresyon görülmektedir. Buna "Doğum Sonrası Depresyonu" adı verilir. Doğum sonrası oluşan depresyon ile tiroit hormonları ve anti-TPO antikoru arasında bir ilişki olduğu çeşitli bilimsel çalışmalarda ortaya konmuştur. Gebeliğin ilk 3 ayında ölçülen anti-TPO antikor düzeyleri doğum sonrası depresyona girilip girilmeyeceği konusunda bilgi vermektedir. Anti-TPO antikoru yüksek olan kadınlarda doğum sonrası depresyonu 3 kat daha fazla görülmektedir.
Depresyonun kendisinin de tiroit hastalıklarının gelişimine katkıda bulunabildiğini unutmamak gerekir. Stresli veya depresyondaki kişilerde Graves hastalığı denen, tiroit bezinin aşırı çalışması ile karakterize olan bir hastalık ortaya çıkabilmektedir.