İş Kazalarında Yapılacak Hukuki İşlemleri
İş Kazasının İşverene veya Sosyal Sigortalar Kurumuna Bildirilmesi
506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 11'inci maddesi şu durumda olanları iş kazası saymaktadır.
a) Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından, yürütülmekte olan iş dolayısıyla,
c) Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda
e) Sigortalının, işverence sağlanan bir taşıtta işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmesi sırasında sakatlanmış olan sigortalı iş kazasına uğramış sayılır."
Görüldüğü gibi, Kanunda nelerin iş kazası sayılacağı belirtilmiştir. Yine 506 Sayılı Kanun'un 17'nci maddesine göre, iş kazalarının en geç kazadan sonraki gün içinde işverene ve Sosyal Sigortalar Kurumu'na bildirilmesi gerekir. Sigortalı bu maddeye uymadığı zaman yapılacak işlem hakkında Kanun'da ayrı bir hüküm bulunmadığından, bu uygulamanın sağlıklı yürümesi mümkün değildir.
İş Kazasının İşveren Tarafından Sosyal Sigortalar Kurumuna Bildirilmesi
506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 27'nici maddesine göre işveren iş kazasını o yerin zabıtasına hemen ve Sosyal Sigortalar Kurumu'na en geç kazadan sonraki iki gün içinde yazılı olarak bildirme mecburiyetindedir.
İşverenin ihmalinden veya kastından dolayı, iş kazasının Sosyal Sigortalar Kurumuna zamanında bildirilmemesinden veya haber verme yazısındaki bilginin eksik veya yanlış olmasından doğan ve ileride doğacak olan Kurum zararlarından işverenin sorumlu olacağı Kanunda ifade edilmektedir.
İşveren tarafından iş kazası zamanındı Sosyal Sigortalar Kurumu'na bildirilmediği zaman iş verenin yaptığı masraflar Kurumca ödenmez. İş Kazasının vizite kağıdı düzenlenerek bildirilmesi de mümkündür.
İş Kazalarında Yapılacak Hukuki İşlemleri
İş kazası geçiren sigortalılar için "İş Kazası Dosyası" açılması gerekir. Her kazada, kaza ile ilgili olayları tespit etmek üzere bir rapor düzenlenir. Raporu genellikle kazanın meydana geldiği kısımdaki nezaretçi düzenler. Aşağıda, iş kazası olduğu zaman yapılacak hukuki işlemler hakkında kanuni hükümler yer almaktadır. Bunlar, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, İş Kanunu ve Türk Ceza Kanununun bazı hükümleridir.
a) Sosyal Sigortalar Kanunu
Madde 15- İşveren, iş kazasına uğrayan sigortalıya, kurumca işe el konuluncaya kadar, sağlık durumunun gerektirdiği sağlık yardımlarını yapmakla yükümlüdür. Bu amaçla yapılan ve belgelere dayanan masraflarla yol paraları kurum tarafından işverene ödenir.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesindeki savsaklama ve gecikmeden dolayı, sigortalının tedavi süresinin uzamasına, melül kalmasına veya melüllük derecesinin artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu yüzden uğrayacağı her türlü zararı ödemekle yükümlüdür.
Madde 26- İş kazası veya meslek hastalığı, işverenin katı veya işçilerin sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veyahut suç sayılır bir eylemi sonucunda olmuşsa, Kurumca sigortalıya ve hak sahibi kimselerine yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarı ile, gelir bağlanırsa bu gelirlerin 22'nci maddede sözü geçen tarifeye göre hesap edilecek sermaye değerleri toplam işverenden alınır.
İş kazası veya meslek hastalığı, üçüncü bir kişinin kasıt veya kusuru yüzünden olmuşsa, Kurumca bütün sigorta yardımları yapılmakla beraber zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara Borçlar Kanunu hükümlerine göre rücu edilir.
Madde 22- Sürekli iş göremezlik gelirinin sigortalıya ömrü boyunca verilmesi esastır.
Ancak, iş kazası neticesinde tespit edilen sürekli iş görmezlik derecisinin %25'ten az olması ve bunun üç yıl içinde değişmesinin Kurumca mümkün görülmemesi hallerinde sigortalının isteği üzerine bu gelirler sermayeye çevrilerek ödenir.
Bu madde gereğince verilecek sermaye, Çalışma ve Sosyal Güvenlik ve Sağlık Bakanlıklarınca birlikte tespit olunacak tarifeye göre hesaplanır.
b) İş Kanunu
Madde 77- işverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.
Madde 105- Bu Kanunun78'incimaddesininbirinci fıkrasında belirtilen tüzük ve yönetmeliklerdeki hükümlere uymayan işveren veya işveren vekiline alınmayan her iş sağlığı ve güvenliği önlemi için elli milyon lira para cezası verilir. Alınmayan önlemler oranında izleyen her ay için ayni miktar para cezası uygulanır.
Bu Kanunun 77'nci maddesi hükmüne aykin hareket eden, 78'inci maddenin ikinci fıkrasına aykin olarak kurma izni ve isletme belgesi almadan bir işyeri açan, 79'uncu maddesi hükmüne aykin olarak faaliyeti durdurulan isi izin almadan devam ettiren, kapatılan işyerlerini izinsiz açan, 80'ilıci maddesinde öngörülen iş sağlığı ve güvenliği kurullarının kurulması ve çalıştırılması ile ilgili hükümlere aykin davranan; is sağlığı ve güvenliği kurullarınca alınan kararları uygulamayan, 81'inci maddesine aykin olarak işyeri hekimi çalıştırma ve işyeri sağlık birimi oluşturma yükümlülüğünü yerine getirmeyen, 82'nci maddesine aykırı olarak iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik eleman görevlendirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren veya işveren vekiline beş yüzer milyon lira para cezası verilir.
Bu Kanunun 85'inci maddesine aykin olarak ağır ve tehlikeli islerde on altı yaşından küçükleri çalıştıran veya ayni maddede belirtilen yönetmelikte gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi çalıştıran işveren veya işveren vekiline beş yüz milyon lira para cezası verilir.
c) Türk Ceza Kanunu
Türk Ceza Kanunu'nda iş kazaları sebebiyle meydana gelebilecek yükümlülüklerle ilgili hükümler; dikkatsizlik ve tedbirsizlikle başka birinin yaralanmasına veya ölümüne sebep olan olayların incelenip gerekli cezai müeyyideleri kapsamaktadır. Dikkatsizlik ve tedbirsizlikle ilgili sağlam deliller bulunduğunda Türk Ceza Kanununun ilgili maddelerine dayanarak, kazanın meydana gelmesinde hatalı görülenler hakkında Asliye Ceza Mahkemelerimde dava açılır. İş Kazaları incelenirken tarafların hata oranlarını tespit etmek için bilir kişi veya bilirkişi heyeti kurulur.