İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Koruyucu Araçlar
a) Solunum Sisteminin Korunması
Solunum sisteminin korunması için çeşitli araçlar kullanılmaktadır. Bunların çalışma sistemleri aynıdır. Başlıca solunum sistemleri şunlardır:
1) Filtreli Toz Maskesi:
Yüze takılan ve kullanılan kimseye, çevresindeki tozlu havayı bir filtreden geçirerek veren bir araçtır.
2) Basınçlı Temiz Hava Maskesi:
Kullanılan kimsenin başına takılan spiralli bir hortumla uygun bir sistemden alınan basınçlı temi havayı veren bir araçtır.
3) Süzgeçli Gaz Maskesi:
Havanın ihtiva ettiği zararlı gaz ve buharları süzmek üzere kimyasal maddeler ihtiva eden bir süzgeci bulunan bir araçtır.
4) Hortumlu Temiz Hava Maskesi:
Kullananın yüzüne takılan ve ucundaki hortum vasıtası ile normal, atmosfer basıncındaki temiz havanın solunmasını sağlayan maskedir.
5) Basınçlı Oksijen Solunum Cihazı:
Yüze takılan bir maskeye bağlı, oynak bir hortum vasıtasıyla oksijen ihtiva eden uygun bir sistemle bağıntılı cihazdır.
6) Basınçlı Hava Solunum Cihazı:
Yüze takılan bir maske ile oynak bir hortum vasıtasıyla basınçlı hava ihtiva eden tüple bağlantılı cihazdır.
7) Oksijen Üretimli Solunum Cihazı:
Yüze takılan bir maske ile kimyasal yolla üretilen oksijenin solunumu sağlayan cihazdır.
Maske ve Solunum Cihazlarında Güvenlik Tedbirleri
(l)Kullanılacak maske ve solunum cihazları, işçilerin yüz boyutlarına ve yapacakları işe uygun seçilmiş olmalı ve bunların basınç ayar valfları bulunmalıdır.
(2)Solunumu güçleştiren veya depolama ve kullanma süresi biten filtre veya süzgeçler kontrol edilmeli ve derhal değiştirilmelidir.
(3)Süzgeçli maskeler, kapalı veya oksijenin kıt bulunduğu yerlerde kullanılmamalıdır.
(4)Basınçlı temiz hava maskeli ve hortumlu maskeler, acele işlerde veya süzgeçli maskelerin kullanılmadığı yerlerde kullanılmalıdır.
(5)Maske veya solunum cihazına gelen havanın veya oksijenin basıncı, her zaman kullanan işçiyi rahatsız etmeyecek şekilde ayarlanabilmelidir.
(6)Kompresörlerle veya vantilatörlerle verilecek basınçlı hava, süzgeçten geçirilmeden, maske veya solunum cihazına verilmemelidir.
(7)Basınçlı temiz hava maskeleri ile basınçlı havanın sağlandığı kayak arasındaki uzaklık 45 metreyi, hortumlu temiz hava maskelerinin hortumunun boyu 15 metreyi geçmemelidir.
(8)Hortumlu temiz hava maskeleri için kullanılan hortumların iç çapı en az 2.5 cm olmalı ve hortum, ezilmeyecek malzemeden yapılmalı ve havanın girdiği, ucunda bir süzgeci ve bağlantı çengeli veya çubuğu bulunmalıdır.
(9)Temiz hava kaynağından 45 metre uzaklıkta ve solunuma zararlı şartlar altında çalışmak zorunda kalan işçilere, basınçlı veya basınçlı hava solunum cihazları verilmelidir. Ancak, çıplak ateşle çalışılan yangın veya yangın tehlikesi bulunan yerlerde, basınçlı oksijen solunum cihazı kullanılmamalıdır.
(lO)Basınçlı oksijen veya basınçlı hava vb. solunum cihazları, eğitilmiş personel tarafından kullanılmalıdır.
(ll)Oksijen tüpleri, 150 atmosfer basıncını aşmayacak şekilde doldurulmalı ve kullanılırken, bunların görülebilen bir yerine manometre takılmalıdır.
(12)Sırtta taşman solunum cihazlarında, fosferesans manometreleri ile birlikte hava basıncının, belirli bir hadde düştüğünde, harekete geçen sesli bir uyarma tertibatı bulunmalıdır.
(13)Basınçlı oksijen cihazında, basınç düşürme regülatörü bulunmalı ve regülatör dakikada 2 litreden eksik olmayacak şekilde oksijen vermek üzere ayar edilebilmelidir.
(14)Solunum cihazlarının ve maskelerinin emniyet supapları, regülatörleri, bağlantıları ve oksijen sarfiyatı, en geç ayda bir ve cihazın tümü ile manometreler, en geç 6 ayda bir yetkili bir eleman tarafından kontrol edilmelidir.
(15)Arızalı cihazları, bu arızalar giderilmeden ve gerekli kontrolleri yapılmadan kullanılmayacaktır. Her kontrolden sonra, kontrolü yapan yetkili eleman tarafından bir rapor düzenlenmeli ve bu rapor, dosyasında saklanmalıdır.
(16)Solunum cihazları ve maskeler, her kullanıştan sonra dezenfekte edilmeli ve kullanılmadıkları zaman temiz, serin, kuru ve kolayca erişebilir bir yerde düzgün bir şekilde saklanmalıdır.
b) Vücudun Korunması
1) Ellerin Korunması
El ve kolların korunması için eldivenler kullanılır. Bu eldivenler, işçinin ellerine ve yapacakları işe uygun seçilmiş olmalıdır.
Matkap, pres ve benzeri diğer tezgahlarda çalışan işçiler, eldiven kullanmamalıdır.
Kesici veya aşındırıcı maddelerle çalışan işçilere verilecek eldivenler, işe dayanıklı malzemelerden yapılmalıdır.
Aşındırıcı, yıpratıcı, zehirli maddelerle veya sürekli olarak su içinde el ile yapılan çalışmalarda, işçilere lastik veya benzeri malzemelerden yapılmış uygun eldivenler verilmelidir.
2) Gözlerin Korunması
Kullanan kimsenin her durumda ve işin özelliğine göre gözlerini korumak üzere yapılmış değişik tipteki gözlüklere koruyucu gözlük denilmektedir.
Gözlerin korunmasıyla ilgili güvenlik tedbirleri şunlardır:
(I)Gözler için tehlikeli olan işlerde çalışan her işçiye, gözün korunması için, işe en uygun gözlükler verilmeli ve işçiler bu gözlükleri kullanmalıdırlar.
(2)Normal görmeleri için sıhhi gözlük kullanmak zorunda bulunan işçilerin, koruyucu gözlük takmaları gerektiği hallerde, koruyucu gözlüklerin camları sıhhi gözlükteki camların numaralarına uymalı veya koruyucu gözlüklerin sıhhi gözlükler üzerine takılması sağlanmalıdır.
(3)Koruyucu gözlükte veya yüz siperinde veya çeşitli maskelerde kullanılan cam veya saydam plastik malzeme, işe uygun ve dayanıklı olmalı ve normal görmeyi bozacak duruma gelen gözlük veya siperler kullanılmamalıdır.
(4)Kesme, zımba, perçin kalafat, raspa ve kuru taşlama gibi işlerde çalışan işçilere parça veya çapak sıçramalarına karşı, kırılmaz saydam plastikten veya tel kafesten yapılmış gözlük verilmelidir.
(5)Erimiş maden işlerinde çalışan işçilere, ışınlara karşı, uygun renkli ısıya ve sıçrayacak parçalara karşı dayanıklı ve gerektiğinde mafsallı uygun koruyucu gözlük siperler verilmektedir.
(6)AsetIerle veya kostik maddelerle çalışan işçilere, cam etrafındaki çerçeveleri yüze kolayca uyacak ve havalandırma delikleri, sıçrayacak sıvının girmesine engelleyecek şekilde yapılmış gözlükler verilmelidir.
(7)Gözleri rahatsız eden gaz, duman veya buğuların bulunduğu yerlerde çalışan işçilere, havalandırma delikleri bulunmayan, gözleri sıkıca çevreleyen ve bu maddelere karşı dayanıklı malzemeden buğulanmayı önleyecek şekilde yapılmış koruyucu gözlükler verilmelidir.
(8)Oksijen kaynağı, elektrik kaynağı, kesme ve ocak işleri veya benzeri fazla ışıklı işlerde çalışan işçilere, meydana gelen ışıklardan gözleri koruyacak nitelikte renkli malzemeden yapılmış uygun koruyucu gözlükler verilmelidir.
(9)Kullanılmayan yüz siperleri ve koruyucu gözlükleri, özel yerlerde saklanmalıdır.
3) Başın Korunması
Başın koruması, başlık ve baretlerle sağlanır. Bunların tanımını yaparsak;
işçilerin başlarına giydikleri gözlerini, yüzlerini ve boyunlarını koruyan araçlara, başlık diyoruz.
İçinde bir ayar kayışı, file veya bantlar bulunan ve başı darbelere karşı koruyan sert başlığa da baret diyoruz. Başın korunması için alınacak güvenlik tedbirleri aşağıya çıkarılmıştır.
(l)Başlarına bir cisim düşmesi, çarpması veya vurulması gibi tehlikeli olan işlerde çalışan işçilere, başın korunması için başa iyi oturan ve yanmaz veya ağır yanan malzemeden yapılmış uygun baretler verilmelidir.
(2)Kullanılmış baretler, dezenfekte edilmeden başka işçilere verilmemelidir.
(3)Makinelerin yanındaki işçilerin saçları, bütünüyle uygun keplerle veya benzeri örtü ile korunmalıdır.
4) Ayakların Korunması
Ayakların korunması ile ilgili güvenlik tedbirleri aşağıya çıkarılmıştır
(l)Ağır veya yuvarlanabilen malzemenin kaldırıp taşındığı işlerde, işçilerin ayakkabılarının üzerinde metal bir koruyucu takılmalı veya işçilere, çelik maskaratalı emniyet ayakkabısı verilmelidir.
(2)Asit veya kostiklerle çalışan işçilere, lastik veya benzeri malzemeden yapılmış ve bu maddelere dayanıklı çizme veya ayakkabılar verilmelidir.
(3)Erimiş maden sıcak yıpratıcı, aşındırıcı ve kemirici ve benzeri maddelerle çalışan işçilere, tahta tabanlı uygun ayakkabılar verilmelidir.
(4)Emniyet ayakkabılarının burunlarındaki metal bombeler, 100 cm'den düşecek 20 kg. ağırlığa dayanacak şekilde, çelik veya dayanıklı bir maddeden yapılmış olmalıdır.
(5)Elektrik işlerinde çalışan işçilere, çivili kabaralı ayakkabılar giydirilmemeli, topukları ve tabanı tahta kavilyalı veya dikişli veya lastik ayakkabılar verilmelidir.
(6)Kıvılcım tehlikesi olan işlerde çalışan işçilerin ayakkabılarında, çelik veya demir çivi, kabara, burun demiri, nalça gibi metal kısımlar bulunmalıdır.
(7)Su veya çamur içinde veya havuzlarda çalışan işçilerde, uygun boyda ve nitelikte çizmeler verilmelidir.
5) Kulakların Korunması
(l)Gürültülü yerlerde çalışan işçilere, kulaklarının korunması için uygun kulak tıkaçları verilmeli ve bu tıkaçlar her gün temizlenmeli ve sterilize edilmeden diğer bir işçiye verilmemelidir.
(2)İşin özelliğine göre işçilere; kukaları, alnı, yanakları ve yüzü kıvılcıma, erimiş metale, fırlayan parçalara ve kıymıklara ve benzerlerine karşı koruyan uygun başlıklar verilmelidir.
(3)Kullanılmayan koruyucu başlıklar uygun şekilde saklanmalıdır.