Kesikler ve Kanamalarda İlkyardım, Sağlık İlkyardım
Çeşitli sebeplerle kanın damar dışına çıkmasına KANAMA denir. Kanama; hasta, yaralı ve etrafındakilere en fazla telaşlandıran ve ilk yardımı gerektiren acil bir durumdur. Vücut ağırlığının 1/13 ünü kan meydana getirir.
Sağlam bir insan, 700 cm3 kan kaybederse dolaşım solunum ve şuurda büyük bir bozukluk olmaz. Vücut bunu yerine getirebilir. Vücuttaki kanın % 30'undan fazlası kaybedilirse (1500 cm") ve bu yerine konmazsa hasta ya da yaralı için öldürücü olabilir.
Kanamaları üç gruba ayırabiliriz.
a) Kanın Aktığı Yere Göre
a) İç Kanama nedir: Yaralanma veya bir hastalık sonucu yaralanan organlarından kanın damardan dışarı çıkıp organların ya da vücut boşluklarının içine akmasına "İÇ KANAMA" denir. Dalak, karaciğer, böbrekler özellikle trafik veya iş kazaları sonucu yaralanabilir. Mide ülserinde ve başka sebeplerle mide içine, karın boşluğu içine akan kanama bu gruptandır. Bu gibi durumlar hayati tehlike olan durumlar olup yaralının; en kısa zamanda en yakın hastaneye gönderilmesi, şok durumunun önlenmesi ve uygun gruptan kan verilmesi gerekir.
İç kanama belirtileri:
Bazı iç kanamalarda dışarıdan gözle görülebilen bir belirti yoktur. Buna karşılık aşağıdaki belirtilerle bir iç kanamanın olduğu anlaşılır.
1-Baygınlık hali, baş dönmesi
2-Huzursuzluk
3-Yüzde, dudaklarda ve parmak uçlarında solukluk olur.
4-Deri nemli ve soğuktur.
5-Susama hissi
6-Nabız hızlı ve zayıftır. Güçlükle hissedilir. Buna iplik gibi nabız da denir.
7-Solunum hızlıdır.
8-Sanki hava alamıyormuş gibi bir his (hava açlığı) olur.
9-Şuur azalır ve en sonunda şuur kaybolur.
b) Dış Kanamalar: Kan damardan vücut dışına çıkmıştır. Genellikle yaralanmalar sonucu olur.
b) Kanayan Damar Cinsine Göre, Damar Kanaması
a) Kılcal damar (kapiller) kanaması: Burada kanama sızma şeklindedir. Herhangi bir tedbir almadan kanama, kendiliğinden durabildiği gibi üzerinde pansuman koyup bastırmakla ve o kısmı yukarı kaldırmakla kolaylıkla durur.
b) Toplardamar (Ven) Kanamaları: Kan sızar, taşar biçimde olup koyu kırmızı renktedir. Atardamar kanamalarına göre kanamanın durdurulması daha kolaydır. Toplardamarlar içinde kanın basıncı az olduğundan, kanayan yer üzerine pansuman koyun üzerinden sarılması ve o kısmın kaldırılması genellikle kanamayı durdurur.
c) Atardamar (Arter) Kanamaları: Kalp atımlarına uygun olarak fışkırır biçimde olur. Açık kırmızı renktedir. Hemen durdurulmalıdır. Kanayan kol ya da bacağın kalp seviyesinden yukarısına kaldırılması kanamayı azaltır.
c) Kanamanın Olduğu Zamana Göre
a)Hemen görülen kanamalar (ilk kanama): Yaralanmadan hemen sonra görülen kanamalardır.
b)Kanama durduktan sonra tekrar görülen kanamalar: Pıhtı ile tıkanan damarda kan basıncının artması ile pıhtı yerinden oynar ve tekrar kanama olabilir.
c)Geç olan kanama: yaralanmadan hemen sonra olan kanama durmuştur. Yaralanmadan 5-8 gün ortalama bir hafta sonra özellikle iltihap sebebiyle damarı tıkayan pıhtının parçalanması sonucu tekrar görülen kanamalardır.
Acil Olarak Kanamayı Durdurma Yöntemler
1-Parmakla basınç yapma: Yara ufak ve kanama az ise yara üzerine temiz bir mendil ya da pansuman koyup parmağınızla 5-20 dakika kadar bastırılır. Yaranın üzerinde meydana gelen kan pıhtısı kesinlikle silinmemelidir. Yoksa tekrar kanama başlayabilir.
2-Basınçlı Pansuman: Eğer elinizde kravat, eşarp ya da sargı bezi varsa kanayan yara üzerine temiz bir mendil ya da pansuman koyduktan sonra üzerinden sıkıca sarılır. Yara içinde görülen kemik parçalan, mermi gibi yabancı cisimler çıkarılmalıdır.
3-Kanayan Yerin Yüksekte tutulması: Yaralı ve kanayan kısmın kalp seviyesinin üzerine yükseltilmesi ile kanama oldukça azalır ve hatta durabilir.
4-Damar üzerine basınç yaparak kanamanın durdurulması
Basınç yapılacak nokta o bölgeye giden atardamarın kemik üzerinde yüzey yerleştiği yerdir. Parmağınızla kemik arasında damar sıkıştırılması ile al tarafa kan geçmez.
a)Şakak bölgesindeki kanamalar: Hemen kulak önüne iki parmağınızla bastırınız.
b)Yüz bölgesindeki kanamalarda: Kanamanın olduğu tarafa alt çene kemiğinin alt kenarının orta kısmına parmağınızla sıkıca bastırınız.
c)Baş ve yüzün bir tarafındaki kanamalarda: Önce yaralının arka tarafına geçiniz. Yukarıda anlatılan kanamayı durdurucu tedbirlere ek olarak hastanın başını kanayan yana doğru eğiniz. Sonra dört parmağınızla alt çene köşesinin hemen atında kanayan tarafta boyuna bastırınız.
d) Kol Kanamalarında:
1.Yaralının önünde durunuz. Başını kanayan tarafa doğru eğdikten sonra baş parmağınızla o taraf köprücük kemiğinin üçte bir kısmının arka ve alt tarafına doğru bastırınız.
2.Eğer bunu yapamazsanız, yaralının kolunu hafifçe dışa çevirdikten sonra dört parmağınız içte olacak şekilde koldaki pazı adalesinin iç ve altına, kemiğe doğru bastırınız.
e) Ön Kol kanamalarında: Yukarıdakilere ek olarak dirsek önüne katlı bir bez koyup dirseği bükünüz. Aynı zamanda eli içe ve dışa doğru çeviriniz.
Bandaj uygulayarak kanamanın durdurulmasında işlem sırası aşağıdaki gibidir:
1. Bandaj için kravat, gömlekten yırtılmış bir parça, lastik boru atkı yada eşarp kullanabilirsiniz.
2. Çıplak kol ya da uyluğa uygulayabileceğiniz gibi önceden o bölge üzerine bir bez ya da pamuk sarıp onun üzerinden de uygulayabilirsiniz.
3. Önce bandajı iki kez sıkıca doladıktan sonra bir kez düğüm yapınız.
4. Sonra düğümün ortasına bir sopanın üçte bir orta ve uç kısımlarının birleştiği yere gelecek şekilde koyup tekrar bunun üzerinden iki kez düğüm yapınız.
5. Kolu veya bacağı yukarı kaldırınız. Kanayan yer üzerinde 1-2 dakika bastırarak kanamayı durdurunuz.
6. Kanama iyice durana kadar sopayı çevirerek sıkıştırınız.
7. Sopanın düğümden uzak ucuna gelen yerde kola bir sargı bezi dolanır ve bu sopaya bağlanarak dönmesi önlenir.
f) Bacakta olan Kanamalarda: Parmakla basınç yapma ve basınçlı pansuman uygulamanın yanı sıra kanayan tarafa kasık kısmından üçte bir iç kısmına, her iki elinizin baş parmağı ile sıkıca bastırarak bacağa giden damarı; parmağınızla havsala (pelvis) kemiği arasında sıkıştırınız. Ayrıca kanamanın olduğu bacağı kalp seviyesinin yukarısına kaldırınız. Bulunduğunuz yer meyilli ise bundan faydalanarak yaralıyı meyil yönünde baş aşağı yatırarak bacağı kalp seviyesinin yukarısında tutmuş olursunuz. Bu şekilde yatırına şok durumunun önlenmesinde de faydalıdır.
5-Bandaj (Turnike Uygulaması) uygulayarak kanamanın durdurulması:
Eğer hayatı tehlikeye sokacak kadar çok kanama varsa ve diğer tedbirlerle kanama durdurulamıyorsa o zaman bandaj uygulamak gerekir. Bunun için kanayan yerin daha yukarısından eşarp, mendil kravat veya ince lastik bir boru ile kanamayı iyice durduruncaya kadar sıkınız. Kesinlikle tel ile sıkmayanınız. Derinin sıkışmamasına dikkat ediniz.