Sonda Nedir, Sonda Takılması
Sonda tatbiki deyince, idrar torbasını yani Mesaneyi boşaltmak veya Mesane'ye ilâç vermek maksadıyla dış idrar yolundan Mesaneye bir boru sokmak anlaşılır. Mesanenin mikroplanarak iltihaplanmasına mâni olabilmek için, bu işi yaparken herşeyin steril yani mikropsuz olması şarttır.
İdrar sondalarının kauçuktan, ipekten veya madenden yapılmış olanları vardır. Kauçuk ve ipek sondalar yumuşak, maden sondalar ise serttirler. Ençok kauçuktan yapılmış sondalar kullanılmaktadır. Madeni sondalar, kauçuk sondalar ile Mesanesi boşaltılamayan hasta ara, bu işin ehli olan kimseler tarafından tatbik edilmelidir. Sondalar numaralı o lup, bu numaralara göre çapları büyür veya küçülür. Yetişkin bir şahıs için kullanılacak kauçuk sondaların numarası 16 yahut 18 olmalıdır.
Mesaneye sonda tatbik ederken bize lâzım olacak malzemeler şunlardır :
1 — Muşamba,
2 — Steril havlu,
3 — İçinde pamuk tampon ve sabunlu su bulunan steril bir kap,
4 —İçinde pamuk tampon ve Asitborikli su bulunan steril bir kap,
5 — Sondaları ve Penisin yani Kamışın ucunu kayganlaştırmak için Vazelin,
6 — Birkaç tane steril pens,
7 — İdrar almak için küçük bir küvet,
8 — İki veya daha fazla steril İdrar sondası.
Sondanın Tatbiki
Sondanın tatbikine başlamadan evvel elleri sıcak su, sabun ve fırça ile en aşağı beş dakika fırçalayıp yıkamalıdır. Hastayı, bacakları açık olarak sırtüstü yatırmalı ve dilerini de başının altına koyması söylenmelidir. Yatağın kirlenmesini önlemek için hastanın kalçaları altına muşamba yaymalı ve bunun üzerine de bir bez veya gazete kağıdı sermelidir. idrar küvetini hastanın bacakları arasına koymalı ve steril havluyu da, idrar küvetini kapatmayacak şekilde, hastanın bacakları üzerine yaymalıdır. Sonra sol eliniz ile Penis'i yani Kamışı kaldırarak, baş ve işaret parmaklarınızla başının biraz gerisinden tutunuz. Penisin başını evvela sabunlu suya batırılmış pamukla siliniz, sonra da Asitborikli su ve pamukla yıkayarak sabununu akıtınız.
Bu iş tamamlandıktan sonra steril havlu Penisin altına çekilmeli ve Penisin başı, steril havlunun üzerine bırakılmalıdır. Sondanın kayarak girmesini sağlamak için Penisin ucunu ve steril sondayı Vazelin ile yağlamak icabeder. Artık sondayı tatbik etmeye
hazırız demektir.
Penis'i sol elinizle daha evvel söylediğimiz şekilde tutunuz. Sondayı da sağ elle ve steril bir pensle ucuna yakın bir yerinden tutarak Penis'e yaklaştırınız. Pens kullanmak tercih edilmediği takdirde pens yerine steril eldiven kullanabilirsiniz. Sonra sondayı Penisin ucundaki delikten yavaş yavaş iterek içeri sokunuz. Bu işi yaparken sol elinizle Penisi sıkmamaya gayret ediniz. Sonda Mesaneye girerken bazen bir zorlukla karşılaşabilirsiniz. Bu tıkanıklığa sebep, Mesaneye açılan deliğin çevresinde bulunan halkavi kasın deliği sımsıkı bir şekilde kapalı tutmasıdır. Bu takdirde sonda birkaç saniye devamlı, fakat hafif bir şekilde itilirse halkayı kas gevşer ve sonda Mesaneye kolayca girer. Sonda Mesaneye girince ucundan idrar gelmeğe baslar.
Mesane boşalınca, sondayı sağ elle sıkarak kapatmalı ve yavaşça çekerek çıkartmalıdır. Sondayı çıkarırken, içinde kalan idrarı yere dökmemek için Penisin, ucu altına bir parça gazbezi tutmak lâzımdır, Sonra temiz bir gazlıbezle Penis silinir.
Bazen steril idrar numunesi almak icabedebilir.
Mesanenin Yıkanması
Mesanenin yıkanması işine (Mesane lavajı) da denir. Mesaneyi yıkamak için 100 santimetre küplük şırıngalar veya irrigatörler kullanılır. Evvela yukarda anlatıldığı şekilde sonda tatbik ederek Mesane boşaltılır. Sonra yıkama sıvısı, büyük bir şırınga veya irrigatör ile Mesaneye verilir ve sıvının hemen sonda dan geri gelerek dışarı akması sağlanır. Bu şekilde Mesane birkaç defa doldurulup boşaltılmak suretiyle yıkanır. Bu mesane yıkama işi de Sonda tatbikinde olduğu gibi bitirilir.
Bazı mesane hastalıklarında, Mesaneye ilaçlı sıvı sevkedilır. Bunun yapılışı da ayni Mesane lavajında olduğu gibidir. Yalnız burada ilaçlı sıvıyı bir müddet Mesanede bekletmek lazımdır. Bunun için lüzumlu miktardaki sıvıyı Mesaneye doldurduktan sonra, sıvının tekrar dışarı akmamasına dikkat ederek sondayı sağ el ile çıkarmalıdır.