Toprak Nedir, Toprak Nasıl Oluşur
Toprak ve toprakla ilgili özelliklerin oluşturduğu faktörlere edafik faktörler denir. Toprak Olusumu, "Yerkabuğundan ana kayaların aşınması ve ayrışması ile oluşan, içerisinde sürekli olarak fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayların cereyan ettiği belli özelliklere sahip üst litosfer tabakasıdır". Başka bir deyişle, iklimsel etkenler ve biyolojik faaliyetlerle kayaların aşınma ürünlerinden oluşan doğal bir üründür. Esas itibariyle kendisi de bir canlı bir sistem (ekosistem) olan toprak, biyosferdeki temel üretimin önemli bir kısmını gerçekleştiren karasal bitkiler için su ve besin elementi deposudur. Biyotik ve abiyotik unsurların sıkı sıkıya ilişkili olduğu toprakta, canlı organizmalar ve artıkları, ana kayanın aşınma ürünleriyle karışmış olarak bulunmaktadır. Toprak kompozisyonu genel olarak şu bileşenlerden oluşmaktadır;
Toprak Yapısı
1- Yaklaşık %40 oranında mineral madde,
2- Yaklaşık %10 oranında organik madde,
3- Yaklaşık %25 oranında toprak suyu,
4- Yaklaşık %25 oranında toprak havası.
Toprağın nitelik kazanması, kendi bünyesindeki biyotik ve abiyotik unsurlar arasındaki sürekli ve dengeli etkileşime bağlıdır. Toprakta, sayıları büyüklüklerine göre değişen bakteri, mantar, alg, protozoa, yuvarlak solucan, halkalı solucan, böcek, kemirgen gibi gruplara mensup canlılar yaşamaktadır. Bunların her birinin rolleri birbirinden farklı ve birbirini tamamlayıcıdır.
Organik maddeler toprağın oluşumunda ve veriminde çok önemli etkiye sahip olan maddelerdir. Başta bitkiler olmak üzere tüm canlılar, gerek toprağa bıraktıkları artık maddelerle, gerekse ölerek bizzat toprağa karışmalarıyla topraktan aldıklarının daha fazlasını toprağa verirler. Canlılar, topraktan direk ya da dolaylı olarak su ve mineral maddeleri aldıkları halde, selüloz, nişasta, şeker, yağ ve protein gibi organik maddeleri toprağa katarlar. Toprağa düşen bu organik artıkların, mikroorganizmaların hücumuna uğrayarak ayrıştırılmaya başlamış, fakat henüz ayrıştırılması sonuçlanmamış siyah renkli haline humus denir. Yüksek enerjili olan humus, toprak organizmalarının etkisiyle sürekli olarak değişime maruz kalır. Bu değişim esnasında, bir yandan toprakta yaşayan ve toprak oluşumu için gerekli olan mikroskobik ve makroskobik canlılara besin sağlarken, diğer yandan da ayrışım ürünleriyle toprağın verimliliğini sağlar. Bir zamanlar Avrupa'da, ormanlardaki yaprak döküntülerinin her yıl toplanmasıyla orman ağaçlarındaki büyümenin olumsuz yönde etkilemesi, toprağa karışan organik maddelerin önemine somut bir örnektir.
Organik maddelerin toprak verimliliğindeki bu önemli etkilerinin yanı sıra, toprak için başka faydaları da vardır. Organik maddeler, kendi ağırlıklarının 9 katı su tutma kapasitesine sahip olduklarından toprağın su tutma kapasitesini artırırlar. Toprak üstündeki organik döküntü, toprak sıcaklığının mevsimsel ekstrem değişimini yumuşatarak ve kendi içinde nemli bir ortam oluşturarak hem çimlenen tohumları korur, hem de çimlenme için uygun bir ortam oluşturur. Ayrıca yağışla yüzeye inen suların serbestçe akıp gitmesini önler. Böylece erozyon önlenir ve su toprağın alt katmanlarına iner.
Toprak içerisindeki boşlukların bir kısmı kaynağını yağışların oluşturduğu su ile doludur. Bu suyun bir kısmı yerçekiminin etkisiyle derinlere doğru hareket ederken, bir kısmı da toprak partiküllerince tutularak bitkilerin ihtiyacını karşılar. Toprak partiküllerinin arasındaki boşluklarda sudan başka hava da bulunmaktadır. Toprağın oluşum sürecine katılan organizmaların büyük çoğunluğunun, biyolojik aktivitelerine devam edebilmeleri için toprağın yeteri kadar havalanması gerekir. Örneğin oksijenli solunum yapan bakterilerin faaliyetleri kötü oksijen koşullarında aksamaktadır. Kötü havalanmış topraklar, toprağa bağlı olarak yaşayan karasal bitkiler açısından da bir takım olumsuzluklara neden olur. Bu olumsuzluklar, kök gelişiminin yavaşlaması veya durması, besin maddesi alımının azalması, su alımının azalması, bitkiler için birtakım toksik maddelerin oluşması şeklinde sıralanabilir.
Toprak Özellikleri
Toprağın ekosistemler için temel rolü, ekosistemdeki dinamizmin temel ayağım oluşturan ve temel üretimi sağlayarak ekosistemin tüm canlı unsurlarım besleyen bitkiler için besin elementi deposu olmasıdır. Aynı zamanda tüm canlıların yaşamı için mutlak surette gerekli olan suyun süzgeci ve deposu olan toprak, eşsiz bir doğa harikasıdır, insanoğlu açısından bakıldığında, dünyada bitkisel besin maddesi üreten 3 bin bitki türü bulunmaktadır. Bunlardan sadece 15 kadar bitki türü, dünya nüfusunun %90'ını doyurmaktadır. Bunlar toprakta yetiştiğine göre, toprak, besinlerimizin %78'ini oluşturan bitkisel besinlerin doğrudan doğruya, geriye kalan et, süt, yağ, yumurta, gibi besinlerimizin de %21'nin dolaylı olarak kaynağıdır.