Ağız Temizliği Nasıl Olmalıdır
Bu bölümde tam bir ağız temizliğini ayrıntılarıyla ele alacağız. Burada vereceğimiz sırlara, gereken önemi verir ve uygularsanız karşılığım mutlaka alırsınız.
Diş ve dişeti hastalıklarının sebebi daha önce de belirtildiği gibi ağızda -özellikle dişlerde- biriken mikrop plağıdır. Öncelikle bu sebebi ortadan kaldırmamız gerektiğini de artık biliyoruz. Ama nasıl?
Önce savaş silahlarını tanıyalım:
1. Diş fırçası (2 adet kaliteli, soft-yumuşak),
2. Diş ipi ya da özel diş kürdanı,
3. Ara yüz fırçası,
4. Diş macunu (flor içeren, tadını sevdiğiniz herhangi bir diş macunu),
5. Dil temizleme aparatı,
6. Plak kontrol tabletleri.
Diş Fırçası
Diş fırçasında yapılan en büyük hata sert diş fırçası kullanımıdır. Amacımız yumuşacık plağı diş yüzeyinden uzaklaştırmaktır. Ayakkabımıza yapışmış çamuru temizler gibi dişlerimizi de temizleyeceğimizi sanırız. Bazı kişiler, dişlerindeki yıllar içerisinde oluşmuş sigara, çay, kahve lekelerini ve ağızdaki tartarları sert fırçayla çıkarabileceklerini düşünürler. Oysa sert fırçalar bu taşlara ve lekelere gerekli müdahaleyi yapamaz. Aksine dişlerinizin minesinde minik oyuklara, aşınmalara neden olurlar. Diş etleriniz de oluşan travmadan geri geri çekilerek korunmaya çalışır. Sonuçta ağza baktığınızda temiz, çürüksüz, ama soğukta, ekşide sızlayan dişleriniz vardır. Dişeti çekilmesiyle açığa çıkmış kökler görürsünüz.
Diş İpi, Kürdan
Mumlu ya da mumsuz diş ipi yada özel yapım dental kürdan: Bahsettiğimiz kürdanı evde ya da kebapçıda kullandığınız sıradan kürdanla karıştırmayın. Dental kürdan kızılcık ağacından yapılmış, üçgen kesitinde, ucu sivri, özel kutusunda satılan kürdandır. Ülkemizde henüz çok kolay bulunamıyor. Yurtdışından arkadaşlarınıza 12 kutuluk bir sipariş verirseniz 1 yıl rahatça kullanabilirsiniz. Bulamazsanız diş ipi alın, ama kürdanın diş ipine göre kullanımı daha kolaydır.
Diş Macunu
Tadı, kokusu hoşunuza giden herhangi bir diş macunu kullanabilirsiniz. Hastalar diş macununa hak etliğinden daha fazla değer verir. Bunda diş hekimlerinin de payı büyüktür. Oysa ağız-diş sağlığında başrol fırçanındır, yardımcı oyunculuk diş ipi ya da kürdanın, figüranlık ise diş macununundur. Bunu basit bir testle kanıtlayabiliriz. Bir hafta boyunca parmağınıza bir miktar macun sürüp, dişlerinizi günde iki defa macunlu parmakla ovalayıp çalkalayın. Ağzınızı durulayın. Bir hafta sonra kırmızı ve kanayan diş etlerinizden şikayet etmeye başlarsınız. Ya da tersi bir test yapalım. Bir hafta hiç macun kullanmadan dişlerinizi düzenli fırçalayın. Diş etlerinizin pırıl pırıl olduğunu, kanamalarınızın kesildiğini göreceksiniz. Diş macunu köpü-rür, konforlu bir fırçalama sağlar, ferahlık verir. Yeterli ve düzenli bir fırçalama ile dışardan dişlere, az da olsa flor takviyesi yapar. Bu flor diş minemize çürüğe karşı güç kazandırır. Fakat arada sırada yapılan düzensiz ve kısa süreli fırçalamalarda, macunun bu etkisini göremezsiniz.
Dil Temizleme Apartı
Dil temizlemenin önemi anlaşıldıkça özel aparatlar yapıldı. Bulamazsanız diş fırçanızı da bu iş için kullanabilirsiniz. Diş fırçalamanız bittikten sonra, dil kökünüzden dil ucuna doğru süpürerek tek yönde yumuşakça dilinizin üstünü temizleyin. Günde bir defa bile yapılsa yeterli olur. Hem ağız içindeki mikroorganizmaların azaltılması hem de sigara, gıda artığı gibi maddelerin ağız ortamından uzaklaştırılmasında ve ağız kokusunun kontrol altına alınmasında etkili ve gereklidir.
Ara Yüz Fırçası
Şişeleri temizlemeye yarayan biberon fırçası formunda minik bir fırçadır. Dişler arasında aralık varsa, diş ipi etkili kullanılamaz. Dişlerin ara yüzleri ancak bu fırçayla temizlenebilir. Eczanelerde rahatlıkla bulabilirsiniz. Dişlerinizin arası gözle görünür şekilde aralıklıysa mutlaka kullanmanız gerekir. Hekiminiz size nasıl kullanılacağını açıklar. Kısaca ara yüz fırçasını (sapına takmadan) işaret ve başparmağınızın arasında tutun, serçe parmağınızı çenenize dayayın. Dişlerin arasına sokup 2-3 defa ileri geri hareket ettirin. Bu şekilde tüm aralıklı alanlar temizlenir. Fırça, akan su altında yıkanır. Bazı kişiler için sapı olmadan kullanımı daha pratik ve ekonomiktir. Sadece yedek paketleri alarak sapı olmadan da kullanabilirsiniz.
Plak Kontrol Tabletleri
Plak kontrol tabletlerini belki de ilk defa duyuyorsunuz. Yurt dışında fırçalama, ağız hijyeni eğitimi verilirken yaygın olarak kullanılır. Bizde ise çok yaygın değildir. Üniversitelerde ve bazı özel muayenehanelerde kullanılır. İçeriğindeki özel maddeler ile mikrop plağımız içindeki, ağzımızdaki mikropları boyayarak görünür hale getiren tabletlerdir. Etkin ve doğru bir fırçalamayı anlayabilmek için çok etkili silahlardır. Sözkonusu tabletler piyasada bulunmasına rağmen hekimler tarafından tam olarak tanıtılmadığı için kullanımı henüz yaygın değildir.
Tüm silahlarımız hazır. Artık fırçalamaya geçebiliriz: İdeal fırçalama nasıl olmalıdır? Öncelikle kullanacağınız macun mercimekle nohut büyüklüğü arasında olmalıdır. Fırçayı dişlerimize yaklaşık 45 derece eğim ile yerleştirir, önce bulunduğu yerde hafif dairesel hareketler yapar, dişetinden dişe doğru süpürme hareketiyle bitiririz. Tüm diş yüzlerini, yani sadece ön dişleri ve arka dişlerin çiğneyici yüzlerini değil, alt ön dişlerimizin içleri de dahil tüm yüzeyleri fırçalarız. Yaklaşık 3 dakikamızı alır. Ağzımızı çalkalarız. Veee bitmiştir. Her ne kadar ideal olsa da ne yazık ki çok az kişi bunu uygular. Uygulayanlar da çok çabuk sıkılır ve kısa bir süre sonra 3 dakikalık fırçalama yaklaşık 40 saniyelik yüzeysel bir ağız çalkalamaya dönüşür. Eğer ben de diş fırçalamaktan sıkılıyorum, kısa kesiyorum; ama ağız diş sağlığıma da önem veriyorum. Başka alternatifim var mı diyorsanız, işte öneriler:
1. İlk olarak günün aşağı yukarı belli saatinde yaptığınız bir eylem için zaman belirleyin. Örneğin "her gün 7 gibi evimde aksam haberlerini kaçırmam." "Sabah kuşağındaki pembe dizileri izlerim." "Her akşam 10 dakika tuvalette otururum," gibi rutin yaptığınız bir şeyi belirleyin.
2. İki diş fırçası demiştik. Bunlardan bir tanesine hiç macun değdirmeyeceksiniz. Belirlediğiniz zaman geldiğinde örneğin akşam haberleri başlarken, oturmadan fırçanızı elinize alın. TV'nin karşısına geçin. Koltuğunuza kurulun. Kendinizce belirlediğiniz bir sırayı takip ederek dişlerinizin tüm yüzeylerini fırçalayın. Mikrop plağını dişinizin yüzeyinden fırçayla süpürüp aldığınızı düşünerek fırçayı yönlendirin. Tüm diş yüzeylerini acele etmeden tam olarak fırçalayın. Arada haberlere yorum yapıp, kapkaççılara çözüm getirebilirsiniz. İnanın rahatlıkla 5 dakikayı bulan tam ve etkili bir temizliği zamanın nasıl geçtiğini anlamadan yapacaksınız. Tükürüğünüzü yutacaksınız. Fırçalama esnasında bundan iğrenmeyin. Gün içerisinde yutup durduğunuz tükürükten pek farkı yok. Yaptığınız bu fırçalamayla ağız-diş sağlığınız için yapmanız gerekenin yüzde 80'nini yaptınız. Geriye yüzde 20'si kaldı.
3. Yukarıdaki temizlik, dişlerinizin ara yüzleri hariç diğer yüzlerini çürüğe karşı tamamıyla korur; fakat dişlerimizin yabana atılmayacak miktarda plak biriktirebilecek ara yüzlerine nüfuz edemez. İşte diş ipi ve diş kürdanı bu bölgeler içindir. Diş ipi kullanımını doktorunuz gösterecektir. Kabaca, diş ipini orta parmaklarınıza dolayın. îşaret parmaklarınızla destekleyerek tüm diş yüzlerinizin arasına geçirip bir sağdaki bir de soldaki diş yüzeyine sürterek ipi aradan çıkarın. Biliyorsunuz amaç, plağın diş yüzeyinden alınmasıdır. Fakat diş ipi kullanımı da pek pratik değildir. İnsanlar bir süre sonra bu işten de sıkılır ve dişlerinin arasında hatırı sayılır bir mikroorganizma ailesini barındırırlar. Bu konuda özel diş kürdanı kullanmak daha pratiktir. Günün herhangi uygun bir saatinde özel kutusunda taşıdığınız kürdanınızı çıkarın. İşaret ve başparmağınız arsında tutun. Küçük parmağı çeneye dayayın Üçgen kesitin uzun kenarı dişetine, sivri kenarı dişe bakacak şekilde dişlerin arasına yerleştirin. Diş yüzeylerinden plağı kaldırın. Sertçe ama çok hırpalamadan ileri geri hareketle ara yüz temizliğini yapın. Bu sistemin avantajı, kullanırken aynaya, özel bir alana gereksinim duyulmamasındadır. Kürdan paketini çantanızda taşıyarak günde bir defa size uygun ve aklınıza esen bir zamanda ara yüz temizliğinizi gerçekleştirebilirsiniz.
4. Dişleriniz doğuştan ya da sonradan aralıklı ise kürdan ve ip yeterince temizlik yapamaz. Bu durumda ara yüz fırçası ile ara yüz temizliği yapılmalıdır.
5. Bu fırçalamaların ne kadar etkili olduğunu ve genelde yaptığınız fırçalamanın eksikliklerini görmek ya da daha iyi bir fırçalama sağlamak için bir Öneri de plak boyama tabletleridir. Bu tabletler, içerisinde bulunan madde ile mikroorganizmaları boyar. Temiz alanları ise boyayamaz. Dolayısıyla şu şekilde kendinizi test edebilirsiniz. Önce bir gün boyunca yiyip için ve dişinizi fırçalamayın, Ertesi gün bu tabletten bir tanesini ağzınızda tamamıyla çiğneyin. Tükürüğünüzde eritin ve boyalı tükürükle tüm ağzınızı ıslatın. Tükürün hatta suyla çalkalayın. Elinize bir ayna alarak dişlerinizi inceleyin. Koyu pembe alanlar (özellikle diş etlerinize komşu diş yüzeyleri, büyük azıların çiğneme yüzeyleri) mikrop plağınızın yoğun olduğu yani çürümeye en yatkın bölgeleri gösterir. Şimdi aynayı bırakıp her zamanki gibi dişinizi fırçalayın. Tekrar aynayı elinize alın ve fırçalamanızdaki eksikleri tespit edin. Kalan pembelikleri bilin ki her zaman bırakıyorsunuz. Şimdi de yukarıda önerdiğimiz gibi yeterli zamanı harcayarak diş ipi, kürdan, dil aparatı yani tüm silahlarla tam bir temizlik yapın. Aynayı tekrar alıp gerçek temizliği görün. Bir süre dişlerinizi fırçaladıktan sonra bu kontrolü yaparak kendinizi eksikleriniz konusunda eğitebilirsiniz. En önemlisi çocuklarınıza tam bir fırçalamayı görerek, uygulayarak öğretebilirsiniz.
6. Diğer fırçanızı sabahları diş macunu ile alıştığınız gibi kullanın. Ferahlık, beyazlık verir; ön dişlerinizdeki çay, kahve lekelerinizi çıkarır. Tabii ki plağınızı temizler ve yardımcı temizlik yapmış olursunuz, 40 saniye sürse bile.
7. Diş fırçanızın kılları eğilip büküldüğünde, kıllar arasındaki paralellik bozulduğunda değiştirilmelidir. Kullandıktan sonra iyice yıkayın. Kuruması için dik vaziyette bir bardağa koyun. Bir sonraki fırçalamaya kadar kuru kalmasını sağlayın. Unutmayın mikroplar nemli ortamda daha kolay çoğalırlar.