Epilepsi Nedir
Epilepsi merkezi sinir sisteminin irritasyon ve fonksiyon bozukluğuna bağlı olarak aşırı ve anormal sinir deşarjının beyin dokusunda tekrarlayan paroksismal ataklara neden olmasıyla karakterize kronik bir sendromdur.
Etiyoloji
Serebral,
Biokimyasal,
Posttravmatik (kazalar ve cerrahi travmalar)
İdiyopatik faktörler üzerinde durulmaktadır.
Jeneralize Konvülsiyon
Ortalama olarak hastaların % 90'ı jeneralize konvülsiyon geçirirler. Jeneralize konvülsiyonun 5 devresi vardır. Aura (haberci)
Cri epileptikus (epileptik çığlık) Tonik safha (devamlı kasılma) Klonik safha (zıt kas gruplarının kasılıp gevşemesi) Postiktal safha (uyku devresi)
Auradan sonra hasta diafragma ve larenks adalelerinin spazmı nedeniyle alçak ya da yüksek tonda bir ses çıkar. Bunu takiben hasta olduğu yere bir kütük gibi düşer. Bu sırada tam bir bilinç kaybı olduğu için ateşe (sobaya ya da suya) düşüp yanabilir. Bu nokta tanıda histeriden ayırmada önemlidir. Histerik bir hasta hiç bir zaman kendini yaralamaz, bayılır.
Epileptik hasta düştükten sonra kısa bir süre için opus tetanus halinde kalır (tonik safha) 30-40 saniye sürer. Bu safhada baş ve gözler yukarıya ya da bir yana dönüktür. Kollar, gövde ve bacaklar hi-perekstansiyon halindedir. Diafragma spazmı nedeniyle hasta nefes almadığı için siyanotiktir ve ağızda köpük vardır. Hasta, eğer çene adelelerinin kasılması sırasında dilini ya da ağızdaki yumuşak dokulardan birini ısırmış ise köpük kanlı olabilir. Bundan sonra hastada tonik ve klonik kasılmaların görüldüğü, 25-40 sn. süren tonik-klonik safha gelir. Başlangıçta sık görülen hareketler zamanla seyrekleşir. Klonik fazın başlangıcında solunum kesintili ve hırıltılıdır, idrar, dışkı inkontinansı çok nadiren de ejekülas-yon olabilir. Konvülsif hareketlerin kesilmesinden sonra hasta gevşer. Kısa bir süre sonra bilinç geri gelebilir, ya da hasta verilen uyarılarla uyandırılamayan, derin bir uykuya benzer bir duruma girer (postiktal safha). Bu safhada kesinlikle hasta uyandırılmaya çalışılmamalıdır.
Hasta bazen saatler sonra kendine gelir. Uyanırken baş ağrısı, bulantı, adale sertliği ve genel bir bitkinlikten yakınır. Epilepside kısa süreli bilinç kaybı vardır bu nedenle hasta nöbeti hatırlamaz. Hastalar, eğer uykuda nöbet geçirmiş ise, genellikle nöbet geçirdiklerini farketmezler.
Nöbetlerin süresi bir iki dakika, 1/2 saat ya da daha fazla olabilir. Epileptik nöbet bir biri arkasına status epileptikus olursa hasta as-fiksiye girebilir. Acil müdahale gerektirir.
Epilepsi Hastalarında Tanı
Bir konvülsif nöbetin teşhisi eğer hasta nöbet sırasında görülmüşse veya nöbeti gören kişilerden yeterli bir öykü alınabilirse güç değildir.
Nöbetler hakkında biigi edinebilmek ve kesin tanıya varmak için hastaya şu sorular sorulmalıdır.
1. İlk nöbet yaşı,
2. Epilepsinin seyri,
3. Bilinç kaybı olup olmadığı,
4. Nöbetle ilgili objektif ve sübjektif bilgiler,
5. Nöbetin süresi ve sıklığı,
6. Aura veya herhangi bir prodromal bulgunun var olup olmadığı,
7. Nöbeti uyaran herhangi bir faktörün olup olmadığı,
8. Hastanın nöbet sonrası davranışları,
9. Nöbet sırasında herhangi bir travma olup olmadığı,
Bu bilgilerin yanısıra, kafatası filmi, EEG, BT tanıyı kesinleştirmede yardımcı işlemlerdir.
Epilepsinin histeri nöbetlerinden dikkatle ayrılması gerekir. Hastayı nöbet sırasında izleme şansı olduğundan bu ayrım zor değildir. Histeri nöbetinde, dil ısırması, inkontinans bulunmaz, nöbet hasta tek başına olduğu zaman meydana gelmez, hasta herhangi bir yere düşerek kendini yaralamaz, nöbet genellikle emosyonel bir nedeni izler. Histeride bilinç kaybı yoktur. Fakat kişi hatırlamadığını söyler.
Epilepsi Tedavisi ve Hemşirelik Bakımı
Epilepsi tedavisi Tıbbi ve Cerrahi tedavi olmak üzere iki grupta toplanır.
Hastaların ilaçlarını düzenli kullanmaları ve ani olarak kesmemeleri çok önemlidir. İlaç birden kesilirse status epileptikus gelişebilir. Barbitüratlar: Grand mal epilepsi ve fokal epilepsi de kullanılır. (Örneğin: Luminal) Bu ilaçların; uyku hali, dalgınlık, ataksi, nistag-mus gibi yan etkileri olabilir, bunların izlenmesi gerekir. Hidantoin grubu ilaçlar: Örneğin Eptantoin, Epanülin, Grand mal epilepsi, temporal epilepsi ve fokal epilepside kullanılır. Oxazolidin grubu ilaçlar: Petit mal epilepside kullanılır. (Örn. Tridi-on) Bu ilaçlar kemik iliğini deprese eder ve lökopeniye neden olabilir. Her ay düzenli lökosit sayımı yapılmalıdır. Pyrimidine grubu ilaçlar: Grand mal epilepside, temporal epilepside ve fokal epilepside kullanılır. Bu ilaç yüksek dozda ve barbitürat-larla kullanıldığında, uyku hali, serebellar ataksiye neden olur. Zorunlu olmadıkça barbitüratlarla birlikte kullanılmaz. Diyazem, librium gibi trankilizanlar kullanılabilir. Menstürasyon dönemlerinde nöbetler sıklaşabilir, bu dönemlerde ilacın dozu doktora danışılmadan artırılmamalıdır. İlaç tedavisi ömür boyu sürebilir, ancak hasta tedavi süresince üç yıl nöbet geçirmediyse ilacın dozu 1-2 yıl gibi uzun bir sürede azaltılarak kesilebilir.
Epilepside bazı durumlarda tedavide steroidler de kullanılabilir. Epilepsi ilaca cevap vermiyorsa cerrahi tedavi uygulanır. Epileptik nöbetin aurasını tanımak gerekir. Aura geldikten sonra hastanın,kazalardan korunmasına ilişkin önlemler alınır. (Başını kasılıp gevşeme sırasında vurmaması için desteklemek, dilini ısınmaması ve dişlerinin kırılmaması için ağzına rulo, mendil koymak, çevresinde çarpabileceği eşyaları kaldırmak gibi). Epileptik nöbetin doğal seyrini tamamlaması sağlanmalı ancak hasta yaralanmalardan korunmalıdır.
Epilepsili hastaların ve yakınlarının aşağıdaki konularda eğitilmesi
hasta ve yakınları açısından yararlıdır.
Epilepsi Diyeti
1. Her türlü alkollü içki kullanımından kaçınılmalıdır.
2. Çok fazla kahve kullanılmamalıdır.
Genel Sağlık
1. Konstipasyondan kaçınmalıdır.
2. Aşırı yorgunluktan kaçınmalıdır (günde 8 saat uyku gereklidir)
3. Aşırı stresten kaçınmalıdır.
4. Elektroşok nöbet olasılığını artırır, bu nedenle sakıncalıdır.
5. Ateşli hastalıklar epileptik nöbetleri arttırır.
6. Su ile doldurulmuş küvetle banyo yapmaktan çok, duş ile banyo tercih edilmelidir.
Fiziksel Aktivite
1. Hasta normal aktivitelerini yapmaya teşvik edilmelidir. Aktivite epileptik atakları artırmayıp, aksine azalmasını sağlar
2. Dağcılık, paraşütle atlama vb. zorlayıcı aktivitelerden kaçınmalıdır.
3. Denizde yalnız yüzmesi ve araba kullanması sakıncalı olabilir.
İŞ
1. Hasta kendisinin veya başkalarının yaralanmasına ve zarar görmesine neden olabilecek işlerde çalışmamalıdır.
2. Epileptik hastaların sürücü belgesi alabilmesi her devletin yasalarına göre değişebilmekle birlikte en az 1-3 yıl hiç nöbet geçirmemiş olması şartı aranmaktadır.
Sosyal Yaşam
1 .Epileptik hastaların evlenmesinde bir sakınca yoktur.
2.Epileptik hastalar normal sosyal yaşantılarını sürdürebilirler.
3.Epileptik hastalar yanlarında epilepsileri olduğunu belirten bir kart taşımalıdır.