Kas Doku
Kaslar hareket sisteminin en önemli kısımlarıdır. Hücreleri mekik şeklinde olup, ara maddeleri yoktur. Hücre zarlarına sarkolemma, sitoplazmalarına sarkoplazma denir. Kas doku kemik doku ile birlikte vücuda şekil verir, korur ve hareketi sağlar. Kas sarkoplazmasında miyofibril denilen kas telcikleri bulunur. Miyofibriller aktin ve miyozin adı verilen proteinlerden oluşmuştur. Bunlar kasların hareketini sağlarlar. Kas hücrelerine oksijen ve besin sağlayan, artık maddeleri uzaklaştıran bol kan damarı ve sinirler vardır. Kaslar yapı ve çalışmalarına göre üçe ayrılırlar: düz kas, çizgili kas ve kalp kası.
a) Düz Kas: Renksiz olup hücreleri mekik şeklindedir. Tek çekirdekleri vardır. Düz kaslar isteğimiz dışında çalışırlar. Bu nedenle bunlara istemsiz kaslar da denir. Düz kaslar düzenli ve yavaş kasılırlar. Uzun süreli çalışırlar. Aktivitelerine göre iki kısımda incelenir.
Otomatik düz kaslar: Bu kaslar sinir sistemine bağlı olarak çalıştıkları gibi sinirlerin kesilmesi durumunda da belli bir süre çalışmaya devam ederler. Örneğin; sindirim kanalı kasları sürekli peristaltik hareket yaparlar.
Otomatik olmayan düz kaslar: Sinir sistemine bağlı olarak çalışırlar. Sinirlerin kesilmesi durumunda bu kasların fizyolojik etkileri durur. Örneğin; kan damarlarının kasları.
b) Çizgili Kaslar: Hareketli oldukları için bunlara iskelet kasları da denir. Bu kaslar isteğimizle çalışırlar. Hızlı kasılır, ancak çabuk yorulurlar. Bu kaslar silindir şeklinde uzun hücrelerden oluşur. Çok nükleusludurlar. Hücre zarının hemen altında çekirdekler bulunur. Işık mikroskobunda incelediğimizde sitoplazmalarında miyofibriller açık ve koyu bantlar halinde görülürler. Bu nedenle bu kaslara çizgili kas adı verilir.
Bir çizgili kasın yapısı incelendiğinde birbirini takip eden aktin ve miyozin proteinleri bulunur. Aktin ve miyozine birlikte aktomiyozin denir, aktin proteini ışığı az kırdığından açık renkte görülür. Bu bölgeye izotrop bölge (1 bandı) denir. Miyozin proteini ise ışığı çok kırdığından koyu renkte görülür. Bu bölgeye anizotrop veya A bandı denir. Kasların kasılması aktin ve miyozin ipliklerinin birbiri üzerinde kayması ile sağlanır. Çizgili kaslar karşılıklı ve ters çalışıyorsa; yani kasın biri kasılıp diğeri gevşiyorsa bu kaslara antogonist kaslar denir. Aynı anda kasılan ve gevşiyen kaslara sinergist kaslar denir. Kol ve bacak, ağız ve anüsteki kaslar çizgili kaslardır.
c) Kalp kası: Yapı bakımından çizgili kaslardan oluşmuştur. Çok çekirdeklidir. Çekirdekleri ortadadır. Bu kaslar istemsiz olarak çalışırlar. Sinirler olmasa da belirli bir süre çalışmaya devam ederler. Mitokondri ve glikojen bakımından çok zengindirler. Oksijene olan ihtiyaçları oldukça fazladır. Çalışması yaşam boyu devam eder.
Kas dokunun görevleri:
1) Vücuda kısmen destek olmak
2) Hareketi meydana getirmek
3) Uyarılara kasılma ve gevşeme şeklinde tepki göstermek
4) Tepki sırasında kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürmek