Radyoterapi Gören Hastalarda Diş Tedavisi
Radyoterapi (ışın tedavisi) gören hastalar alınan radyasyon nedeniyle ağız-diş sorununu çok ağır yaşar. Bu dönemde ekstra bakıma ihtiyaçları vardır. Gereken önlemler alınmazsa tedavi süresinde ve sonrasında çok basit müdahaleler bile aylarca süren ızdıraba neden olabilir.
1. Radyoterapiye başlamadan önce mutlaka diş hekimine gidip tam bir ağız muayenesi yaptırmalısınız. Riskli, çürük dişler çekilmeli, dolgu yapılacak dişler tedavi edilmelidir. Protez yapımlarının radyoterapiden 6 ay sonraya ertelenmesi daha iyi olabilir. (Özellikle ağza takılıp çıkarılan hareketli protezler, radyoterapi sonrası, dokular toparlandıktan sonra yapılırsa kullanımı daha rahat olur.)
2. Hekiminizden diş fırçalama, diş ipi kullanımı konularında uygulamalı bir ders alın.
3. Dişleriniz tedavi süresince çürüğe karşı daha dayanıksız olurlar. Hekiminize flor uygulatarak dişlerinize destek olun.
4. Çekim yapıldıysa 15-20 gün bekleyerek yumuşak dokuların iyileşmesine zaman tanıyın. Radyoterapi almanız acilse çekimi erteleyin. Çünkü terapi sırasında alınan radyasyon çene kemiklerinizi etkiler. İyileşmeleri çok zor olur, aylarca ağrı çekmenize, dokuların ölmesine yol açar.
5. Radyoterapi sırasında tükürük bezleri de yeterince tükürük salgılayamaz ve ağız kuruluğuna neden olur. Dişler ve ağız içi, kuruluk nedeniyle yeterince yıkanamaz. Bu durum ise çürüğe, dişeti hastalıklarına ve ağız kokusuna yol açar. Şeker içermeyen ya da ksilitol gibi tatlandırıcı kullanılmış sakızları sık sık çiğneyin, "tükürük akımınızın artmasına yardımcı olacaktır.
6. Radyoterapi aynı zamanda vücudun bağışıklık sistemine de büyük darbe vurur. Damar yapıları etkilendiği için dokuları eskisi gibi besleyemez. Bu şartlar altında mikrobiyal dental plak birikimi çok ağır diş ve dişeti sorunlarına yol açar. Küçük bir ekmek kenarı, bir balık kılçığı bile ağzınızda günlerce iyileşmeyen yaralara neden olabilir.
7. Yani şartlarınız sağlıklı günlere göre daha ağırdır. Dikkatli bir bakımla radyoterapi ve sonrasındaki dönemi daha az acı ve sıkıntı ile atlatabilirsiniz. Bu dönemde zaten zayıflamış olan bağışıklık sistemi bir de yetersiz beslenme ile körüklenmemelidir.
Diş fırçalama ve ip kullanımı aksatılmamalıdır.
Terapi sırasında oluşan en küçük bir ağız yarası bile ciddiye alınmalı hemen hekime danışarak gerekli ilaçlar kullanılmalıdır.
Beslenmelerden hemen sonra dişler fırçalanmalı, özellikle yapışkan, karbonhidratlı gıdalardan sonra ağız temizlenmelidir.
Fırçalama sonrası florlu bir gargara ile dişlere destek kuvvet verilmeli, karbonatlı su ile sabah-akşam gargara yapılmalıdır.
Dişler hassaslaşabilir fakat fırçalama bırakılmamalı, yumuşak bir fırça ve ılık su ile fırçalamaya devam edilmelidir.
Ekmek kenarları, kemikli etler, kılçıklı balıklar yenmemeli ağız içinin tahriş edilmemesi için maksimum özen gösterilmelidir.
Ağız kuruluğu nedeniyle gün içinde yudum yudum su içilmelidir.
Sorun çıkaran, ağzınızı acıtan protezler çok ciddi yaralara neden olabileceği için kullanılmamalıdır. Protez iyi yapılmışsa ve rahatsızlık vermiyorsa bakımına dikkat edilmeli, geceleri çıkarılıp yıkanmalı, çok temiz tutulmalıdır.
Tüm bakımlar yapıldıktan sonra ağızda görünen ve hissedilen bir sorun olmasa dahi en azından 3 ayda bir diş hekimine gidilmelidir. Küçük çürük başlangıçları bile dolgu yaptırılmalı, diş taşı oluşumu varsa diş etleri hırpalanmadan temizlenmesi sağlanmalıdır. Gereken tedavilere hekiminiz karar verecektir.
Hastalık nedeni ile fırçalama güçlüğü çekiyor ve ağız bakımınızı kendi kendinize yapamıyorsanız, bir yakınınızın 4-5 dakikasını bu iş için size ayırmasını sağlayın. Bu dönemde, elektrikli yumuşak bir fırça işinizi kolaylaştırabilir.
Radyasyon nedeniyle çene kaslarınızda da çeşitli değişimler olur. Çenelerinizi eskisi gibi açıp kapatama-maya başlarsınız. Böyle bir sorun yaşarsanız hemen doktorunuza haber verin. Erken dönemde bir fizyoterapiste yönlendirilebilirsiniz. Bazı egzersizlerle bu sorunu da daha hafif atlatmanız sağlanabilir.