Kas ve İskelet Sistemi Hastalıkları
Romatoid Artrit Nedir
Bomatoid artrit bağ dokusu hastalıkları arasında en sık görülen, nedeni tam olarak bilinmeyen özellikle el ve ayakların küçük eklemlerini tutan kronik sistemik bir hastalıktır. Hastalık, özellikle eller, el bileği ve ayaklar gibi periferik eklemlerin sinovyal dokusunda enfla-masyonla başlar; eklemlerde hareket kısıtlılığı, ağrı ve kalıcı defor-miteler yapar. Kalıcı ve ilerleyici olan hastalık zamanla eklemlerin yanısıra değişik organları da etkiler. Romatoid artrit her yaşta ve her cinste görülmesine karşın genellikle 30-50 yaşlarında ve daha çok da kadınlarda görülür.
Nedenleri
Romatoid artritin nedeni tam olarak bilinmemekle beraber olabilecek nedenler arasında; Otoimmün bozukluklar, Fiziksel ve emosyonel stresler, Doku yaralanmaları,
Mikroorganizmalara bağlı metabolik bozukluklar, Genetik yatkınlık gibi faktörler sayılmaktadır.
Romatoid Artrit Hastalığı Belirtileri ve Bulgular
1. Genel Belirtiler
Yorgunluk
Kilo kaybı
İştahsızlık
Başağrısı
Baş dönmesi
Beden ısısında artma
2. Kemik ve Eklem Belirtileri
Eklemlerde (özellikle el ve ayak parmakları gibi küçük eklemlerde) ağrı, şekil bozukluğu (deformite) hareket kısıtlılığı, Yaklaşık 30 dakika süren belirgin sabah tutukluğu (eklemlerin sabahları katı ve esneksiz oluşu) Deri altı nodülleri (deride sert, ağrısız kabarıklıklar) Özellikle ellerde, soğuk havada, soğuk suda, renk değişiklikleri; solma, sararma, morarma (Reyno fenomeni)
3. Laboratuvar Bulguları
Romatoid Faktör (RF) pozitifliği,
C-reaktif protein (CRP) pozitifliği,
Kan sedimentasyon hızında yükselme,
Anemi (Eritrositopeni-lökopeni-trombositopeni),
Sinovyal sıvıda enflamatuvar değişiklikler,
Röntgende; kemik ve eklem bozukluğuna ilişkin görüntü ve bulgular
4. Kemik-Eklem Dışı Bulgular
Özellikle ilerlemiş Romatoid Artrit olgularında;
Perikardit. Pnömonitis
Vaskülit. Böbrek fonksiyon bozuklukları
Kalp kapak bozuklukları
Felty Sendromu (romatoid artrit+splenomegali ve lökopeni)
Romatoid Artrit Tedavisi ve Hemşirelik Bakımı
1. İlaç Tedavisi
Analjezik ve antipiretikler (Aspirin gibi) Nonsteroid antienflamatuar (Naprosin gibi) ilaçlar Immünosupresif ilaçlar (Cyclophosphamid gibi) Kortikosteroidler (Prednison gibi) Antiromatik ilaçlar
Bütün bu ilaçların dozları; hekim tarafından, hastanın kilosu, yaşı, genel sağlık durumu, romatoid artrit olgusunun şiddeti ve ilaçların yan etkileri göz önüne alınarak, her hasta için ayrı ayrı hesaplanarak verilir.
2. Genel Tedavi
Fizik tedavi uygulamaları (ılık-sıcak uygulamalar parafin banyoları, eksersizler, ekleme uygun pozisyon vermek için splintler ve destek araçları)
Dinlenme ve istirahat (özellikle sert yatakta ve eklemlere uygun pozisyon verdirilerek istirahat)
Şişmanlıktan kaçınılması ve boya uygun vücut ağırlığının korunması için yeterli ve dengeli beslenme, Streslerden uzak, rahat bir ortam, gerekirse psikoterapi Hastanın hastalığına ve tedavisine ilişkin eğitim Cerrahi tedavi ilerlemiş romatoid artritli olgularda ankilozlanmış eklemin hareketliligini sağlayabilmek amacı ile;
Sinovektomi,. Osteotomi, . Artrodez . Tendon operasyonları, Protez eklem gibi ortopedik cerrahi yöntemlerine başvurulur. Romatoid artritli olgularda gerek tedavinin gerekse bakımın temel amacı; ağrıyı ve enflamasyonu gidermek, eklemin en üst düzeyde hareketliliğini sağlamak, sürdürmek, şekil bozukluklarını önlemek ya da varsa düzeltmeye çalışmaktır.
Romatoid Artrit İlaç Uygulamalarına İlişkin Hemşirelik Bakımı
Romatoid artrit tedavisinde kullanılan ilaçlar; özellikle gastrointesti-nal sistem yakınmaları (ağrı, yanma hissi, hatta kanamalar) başta olmak üzere birçok sistemi olumsuz etkileyen, önemli yan etkileri olan ilaçlardır. Asetil şahsilik asit, antienflamatuvar ilaçlar, kortikos-teroidler, altın bileşikleri ve immüno süpresifler bunların en önemlileridir. Bu nedenle Romatoid artritli olguya bakım veren hemşire hastanın kullandığı ilaçların özelliğini ve yan etkilerini iyi bilmeli, hastayı iyi gözlemeli, değişiklikleri hekime hemen haber vermelidir.
İstirahate İlişkin Hemşirelik Bakımı
Romatoid artritli olgular akut dönemde tam yatak istirahatine alınırlar. Bu dönemde hastanın yatağı sert olmalı, kum torbası, splint ve diğer aletlerle hastanın el ve ayaklarındaki içe bükülmeyi yani flek-siyon pozisyonda yapışıklıkları önlemek için eklemin olabildiğince açılması (ekstansiyon) ve gergin durması sağlanmalıdır. Akut dönem geçince eksersizlere başlanır; ancak romatoid artritli hastalar gündüz en azından 2-4 saat istirahat etmeli, her gün en az 2-3 kez de yarım saat süre ile prone pozisyonda yatmalıdır. Hasta herhangi bir pozisyon verdirme, oturma kaldırma işlemleri esnasında kesinlikle bileklerinden tutulmamalı, çekilmemeli, çabuk hareket etmeye zorlanmamalıdır. Olanak buldukça; (örneğin, hastanın laboratuvar için kan örneği ya da vital belirtileri alınacağı zaman) dirsek ekleminin açılması, ekstansiyon pozisyona gelmesi sağlanmalıdır. Bu pozisyon dirsekteki yapışıklığı (kontraktür) ve hasarın azalmasına yardım veder.
DİKKAT
Romatoid Artritli hasta; Akut dönemde TAM yatak İSTİRAHATİNE alınır. Yatağı SERT olmalıdır. El-ayak eklemleri EKSTANSİYON'da olmalıdır. Her gün 2-3 saat prone pozisyonda yatmalıdır. Bileklerinden tutularak KALDIRILMAMALI, ÇEKİLMEMELİ,
ZORLANMAMALIDIR.
Beslenmeye İlişkin Hemşirelik Bakımı
Romatoid Artritli hastanın beslenmesi
Vitaminden zengin, Yeterli protein içerikli olmalıdır. Hasta şişmansa zayıflatılmalı, demir eksikliği anemisi varsa, diyet buna göre düzenlenmelidir.
Hasta Eğitimine İlişkin Hemşirelik Bakımı
Romatoid Artrit'in tedavi ve bakımında hastanın ve ailesinin eğitimi çok önemlidir. Bu amaçla;
Hastaya romatoid artritin nasıl bir hastalık olduğu ve nasıl kontrol altında tutulabileceği anlatılmalıdır.
Hastanın ailesine; tedavi ve bakımında ailenin katılımının ve desteğinin rolü açıklanmalıdır.
Hasta ve ailesi ilaçların kullanımları, dozları ve yan etkileri konusunda bilgilendirilmelidir.
Hastanın; fizik tedavi gibi uzun süren tedavi aşamalarına aktif olarak katılımı sağlanmalıdır.
Hasta ve ailesine yeterli ve dengeli beslenmeye ilişkin öğretim yapılmalıdır.
Hasta tedaviden beklenen yararı bilmeli ve tedaviye uyumu sağlanmalıdır.