Obezitede Diyetin Yeri, Obezite Diyet
Vücudun yağ dokusu kitlesinin artması; alınan ve sarf edilen kalori arasındaki dengenin bozulması, aşın beslenme hastalığı, obezite o-larak tanımlanır. Beraberinde getirdiği birçok risk faktörü ve kompli-kasyonları ile obezite, ömrü kısaltan bir hastalıktır ve mutlaka tedavi edilmelidir. Obezite tedavisi 5 basamakta incelenebilir.
1-) Diyet tedavisi 2-) Davranış tedavisi 3-) İlaç tedavisi 4-) Egzersiz 5-) Cerrahi tedavi' dir.
Diyet, obezite tedavisinin birinci basamağını oluşturur. Diyet atlanarak diğer tedavi yöntemlerine geçiş, obezite tedavisinde başarısızlığa neden olur.
Diyet kelimesi insanlarda irrite edici bir çağrışıma yolaçabilir. Aslında diyetin anlamı, kişinin sağlıklı beslenme programına alınmasıdır. Obezitede diyet tedavisinde amaç, hastanın ideal kilosuna indirilmesi; bunu başardıktan sonra da bir ömür boyu sağlıklı beslenme a-lışkanlığı ile ideal veya ideale yakın kilosunun korumasıdır. Bu, ancak kişinin yaşam biçiminde sağlıklı ve sürekli bir değişiklik yapması ile mümkün olacaktır. Aynı aile içinde sadece obez olan kişinin bu programa uyması ve uymaya zorlanması sınırlı ve geçici bir yarar sağlayacaktır. Bu sebeple uygulamada ikilem ortadan kaldırılarak ailenin tüm bireylerinin programı uygulaması sağlanmalıdır. Bunun ilk şartı mutfak değişikliğinin yani, mutfak reformunun yapılmasıdır. Mutfak iştah açıcı, şişmanlatıcı özelliğinden çıkarılıp, ideal kiloyu koruyucu kaloriyi sağlıyacak nitelik ve çeşitlilik özelliğine kavuşturulmalıdır. Obez kişilerin seçimi yağ, rafine şeker, tatlılar ve unlu gıdalardan uzaklaştırılarak, sebze - meyve gibi az kalorili seçeneklere kaydırılmalıdır (1,2,3). (Obezite Sıklığı)
1-) Önerilen program ayaktan uygulamada güvenli olmalıdır.
2-) Önerilen günlük total kalori harcanandan az olmalıdır.
3-) Ömür boyu uygulanabilir olmalı, kişinin sosyal ve ekonomik koşullarına uygun olmalı, hiçbir zaman çok pahalı olmamalıdır.
4-) Önerilen diyet çok öğün içermelidir.
5-) Lif oranı yüksek olmalıdır.
6-) Yeterli protein içermelidir.
7-) Değişime olanak sağlamalıdır.
Diyet neden çok öğün içermelidir ?
Sağlıklı beslenme programında diyet mutlaka çok öğün (6 - 8 ö-ğün) içermelidir. Az kalorili, sık öğünlü diyetin sindirim kanalının fonksiyonunu azaltıcı etkisi hayvan deneylerinde gösterilmiştir. Sık ö-ğün diyete bağlı termogenezisi (diet induces thermogenesis - DİT) daha fazla uyarmaktadır. Ayrıca çok öğün ile hipoglisemik ataklar azalmakta ve kişinin yemek yeme isteğinin baskılanması kolaylaşmaktadır (2, 3).
Zayıflatıcı Diyetlerin Sınıflandırılması
Obezite tedavisinde kullanılan diyetler genellikle zayıflatıcı diyetler olarak adlandırılır. Bu konu son 50 yıldır değişik amaçlarla kullanılmış ve bazıları oluşturduğu yan etkileri nedeniyle büyük yankılar u-yandırmıştır ( Atkins diyeti, Scarsdale diyeti...). Genel olarak değerlendirildiğinde zayıflatıcı diyet kalori içeriği azaltılmış diyet demektir. İçerdiği total kalori ve seçeneklerine göre değişik biçimlerde gruplan-dırılabilir :
1-) Açlık Diyeti ( < 200 kcal/gün )
2-) Çok Düşük Kalorili Diyetler ( 200 - 800 kcal/gün )
3-) Düşük Kalorili Diyetler ( 800 - 1200 kcal/gün )
a) Dengesiz olanlar
Düşük karbonhidrat içerikli
Düşük yağ içerikli
Yüksek protein içerikli
F- diyet
Düşük yağ ve karbonhidrat içerikli
b) Dengeli olanlar
Tabii gıdalar
Formül diyetler
Hastanede yatma gereksinimi doğmaksızın ayaktan uygulamalar i-çin güvenle kullanılan diyetler 1000 - 1200 kcal/gün olanlardır. Bunlar rafine şeker içermemekte, çok az miktarda yağ, yeterli protein, bol yeşil sebze ve meyve içeren sık öğünlerden oluşmaktadır. 1000 kcal/gün altındaki diyetlerin mutlaka hastanede yatırılarak uygulanması gereklidir.
Ayaktan diyet uygulayan hastalar öncelikle
haftalık ağırlık izlenmesi
diyet ile ilgili eğitim verilmesi
kan basıncı yüksek ve ilaç önerilmiş ise izlenmesi
risk grubunda olanlar, diüretik önerilenler için iyonogram ve EKG ile izlenmesi
en az 3 ayda bir hekim tarafından değerlendirilmesi şeklinde bir izleme programı verilmelidir. Beklenen ölçüde kilo kaybı olmuyorsa nedenleri araştırılarak, eğitim yinelenmelidir.
Hastanede obezite takibi nasıl olmalıdır ?
Hastanın kilo takibi günlük aynı tartı ile yapılmalıdır.
Günlük tansiyon takibi yapılmalıdır.
Haftada 1 kez ancak riskli hastalarda daha fazla EKG takibi yapılmalıdır.
Haftada en az 2 kez plazma Na, K, ürik asit düzeyi ölçülmelidir. Gereğinde bu ölçümler arttırılmalıdır.
Haftada 2 kez tam idrar bakısı yapılmalıdır (2,3)
Açlık Diyeti
Günlük kalori alınımı 200 kcal/gün altındaki diyetlerdir. Oldukça riskli olduğundan mutlaka hastanede yatarak uygulanmalıdır. Bu diyet ile 1 -1.5 kg/gün zayıflanabilir. Bu tip beslenmede büyük oranda protein kaybı oluşur. Ciddi yan etkileri vardır. Çok sayıda ani ö-lüm bildirilmiştir. Kardiyak aritmiler en önemli ölüm sebebidir (2, 3, 5,6)