Epidemiyoloji Veri Kavramı ve Veri Kaynakları
Epidemiyolojik çalışmalarda kullanılmak üzere toplanan ve kullanılan sayısal değerlere veri denir. Epidemiyolojik araştırmanın sonuçları, verilerin doğru olarak toplanma ve değerlendirilmesi ile sağlıklı olur. Tanımlayıcı araştırmalarda, bir hastalığın toplumda dağılımını ve frekansının saptanabilmesi başlıca iki yöntemle derlenen verilere göre yapılır.
1- Sistematik Veri kaynaklarından çıkarılan verilerdir.
Hastane dosyaları, arşivler, nüfus kayıtları, sağlık kartları gibi. Ancak bu belgeler genelde önceden belirli bir amaca göre düzenlenmediğinden elde edilen veriler yetersiz hatta yanıltıcı olabilir.
Nüfus kayıtları; epidemiyolojide gerekli olan nüfusla ilgili bilgiler nüfus sayımı sonuçlarından alınır. Ülkemizde ilk nüfus sayımı 1927 yılında ikincisi ise 1935 yılında yapılmıştır.
Ölüm kayıtları; memleketimizde ölüm kayıtlarına dayanarak düzenlenen ölüm istatistiklerinin verdiği bilgiler sınırlıdır. Bunun başlıca 2 nedeni vardır. Birincisi istatistiklere temel oluşturan ölüm belgeleri miktarlar ve görevli hekimlerce düzenlenmektedir. Muhtarların düzenledikleri belgelerde, hemen hepsi ölüm sebebi olarak ecel gösterilmektedir.. Hekimlerin düzenledikleri belgelerde ise ölüm sebebi olarak, ölüm anındaki durum yazılmaktadır.
Doğum kayıtları; doğumdan sonra en geç bir ay içinde doğan çocuğun nüfus idaresine bildirilmesi ve kendisine kimlik alınması, kanuni zorunluluktur. Doğumevlerinde ve doğum kliniklerinde doğan çocukların, hastane idaresi tarafından nüfus idaresine bildirilmesi şartı yasalar ile getirilmiştir.
Hastalık kayıtları; bildirimi yasalar ile zorunlu kılınmış hastalıklar, belirli bir merkeze bildirilir. Çoğunluğunu bulaşıcı hastalıkların oluşturduğu bu hastalıkların araştırmalarında, bildirimi zorunlu hastalıklar kayıtlardan yararlanılır.
Hastane kayıtları; epidemiyolojik araştırmalarda hastanelerle ilgili veriler, poliklinik defterlerinde kayıtlı olan, ayakta muayene edilenler protokol defterlerinde kayıtlı bulunan serviste yatanlar ve ameliyat defterlerinde yer alan ameliyatlılar olarak alınır. Bu gibi araştırmalarda hastane arşivlerinin önemi büyüktür. Taburcu olmuş bulunan hastaların dosyaları arşivlerde saklanmaktadır. Hastalarla ve bunların hastalıkları ile ilgili diğer bütün bilgiler bu dosyalardan çıkarılır.
Bazı kuruluşların sağlıkla ilgili kayıtları; sosyal sigortalar kurumuna bağlı sağlık kuruluşları, askeri hastane ve birlik tabiblikleri diğer resmi ve özel kuruluşları, gerek bu kuruluşlarla ilgili gerekse genel araştırmalar için kaynak oluştururlar. Sağlık ocağı kayıtları epidemiyolojik araştırmalar için önemli bir veri kaynağıdır.
2- Özel Veri Kaynaklar
toplumdan veri toplanarak yapılır. Toplumdan veri elde etmek için ya toplumun tümü üzerinde veya bir örnek üzerinde çalışılır. Toplumun tümü üzerinde araştırma yapmak zaman, personel ve mali gülcükler doğurur. Ancak hastalıkların kontrolünde ülke çapında girişimler yapılıyorsa söz konusu olabilir. Araştırma yapılacak toplam küçük olursa, tümünden veri toplama olanağı vardır. Örneğin meslek hastalıkları prevalans ve insidansı ile ilgili veriler toplumun tümünün araştırmaya alınması ile sağlanabilir.
Örnek; toplumu temsil eden gruptur. Epidemiyolojik araştırmalarda en önemli sorun, üzerinde araştırma yapılmak üzere seçilen örneğin toplumu temsil edebilmesidir. Bu nedenle örnekleme epidemiyolojinin üzerinde dikkatle durması gereken bir konudur. Örnek toplumu temsil etme yeteneğinden uzaksa, çıkan sonuçlar toplumu genellemez.