Enfeksiyon Süreci ve Enfeksiyon Kontrol
Patojen mikroorganizmaların varlığı her zaman hastalığın oluşmasına neden olmaz. Bir enfeksiyonun ortaya çıkması enfeksiyon süreci zincirinin tamamlanmasıyla gerçekleşir. Enfeksiyon süreci zinciri altı aşamalıdır.
1. Enfeksiyon ajanı (mikroorganizma)
2. Kaynak (rezervuar)
3. Çıkış kapısı
4. Taşınma yolu
5. Giriş kapısı
6. Uygun konakçı
Enfeksiyon Ajanı, Enfeksiyon Kontrol hemşireliği
Enfeksiyon oluşturma yeteneğine sahip organizmalara enfeksiyon ajanı denir. Bu organizmalar ya kökenlerine göre bitkisel ve hayvansal ya da türlerine göre bakteriler, virüsler, funguslar, riket-siyalar, protozoonlar, helmintler olarak sınıflandırılabilirler.
Organizmanın hastalık yapması çeşitli faktörlere bağlıdır. Bunlar:
Mikroorganizmaların sayısı
Mikroorganizmaların hastalık yapma yeteneği
Bireyin bağışıklık sistemi
Bireyin bağışıklık sisteminin yeterliliği
Bireyin mikroorganizma ile temas süresi ve yakınlığıdır.
Enfeksiyon Kontrolü Programı
Mikroorganizma normal koşullarda hastalık yapmayabilir. Ancak yukarıdaki faktörlerin etkisiyle zararsız görünen mikroorganizmalarda hastalık yapabilirler. Vücudun çeşitli bölgelerine yerleşen bazı mikroorganizmalar, vücudun doğal savunma sisteminin bir parçası olup normal flora adını alırlar. Örneğin; escheria coli, bar-saklarda normal olarak bulunur ancak, üriner kanala taşındığında enfeksiyona neden olur.
Vücutta deride, nazal pasajda, orofarenkste, ağızda, özofagusta, ince barsaklarda, kalın barsaklarda, üretral girişte, vajinada kalıcı bakteri floraları vardır. Bunlar genellikle nonpatojen olmakla beraber, çoğunun patojen nitelik taşıdığı unutulmamalıdır. Diğer taraftan trakea, bronşlar, akciğerler, üretra, mesane, üreterler, böbrekler, sinir sistemi, kan ve lenf sistemi normal koşullarda steril alanlardır.
2. Kaynak
Mikroorganizmaların büyüyüp çoğaldığı doğal ortamdır. İnsanlar, hayvanlar ve toprak enfeksiyon ajanlarının başlıca kaynaklarıdır. Aynı zamanda, su, süt veya cansız cisimlerde kaynak olabilir. Örneğin; birey HIV (Human Immune Defıciency Syndrome= İnsan İmmün Yetersizliği Sendromu) taşıdığı halde kendisi AİDS (Adult Immun Defıciency Syndrome) belirtilerini göstermeyebilir ancak, cinsel ilişki ve kan yoluyla hastalığı başkalarına taşıyabilir. Bu şekilde, vücudunun içinde veya üzerinde başkalarına bulaştırdığı patojenleri taşıdığı halde kendisi hastalık belirtileri göstermeyen bireylere taşıyıcı (portör) denir. Burada bireyin normal florası patojenlere kaynak olmaktadır. Bazı hayvanlar kuduz virüsünün, toprak ise gazlı gangren ve tetanoza neden olan organizmaların kaynağı olabilir.
3. Çıkış Kapısı
Mikroorganizmalar orijinal kaynağından çıkmadıkça etkilerini göstermezler. Her organizma için kaynaktan bir çıkış kapısı vardır. Örneğin; insanlarda solunum, sindirim, üreme ve idrar kanalları, bütünlüğü bozulmuş deri ve kan mikroorganizmaların çıkış kapısı olur.
4. Taşınma Yolu ve hastane enfeksiyon kontrol
Enfeksiyon ajanının uygun konakçıya en yaygın bulaşma şekli direk, indirek ya da damlacık yoluyla olur. Çeşitli taşıyıcılar organizmayı bir yerden diğer yere taşırlar. Organizmalar vücuda; dokunma, öpme ve cinsel ilişki gibi direk temas yollarıyla, kontamine gıda, su, bireysel eşyalar, sivrisinek ve bit gibi vektörlerle indirek olarak ya da öksürme, hapşırma ve konuşma sırasında damlacıklarla veya tozlarla tutunarak hava yoluyla taşınabilirler.
5. Giriş Kapısı
Organizmanın konakçıya girdiği yoldur. Bu yol genellikle aynı zamanda çıkış kapısıdır.
6. Uygun Konakçı
Mikroorganizmaların varlıklarını sürdürebilmeleri için uygun bir konakçı bulmaları ve konakçının savunma gücünü kırmaları gerekir. Toplumda bu tür konakçıları bulmak mikroorganizmalar için hiç zor değildir.
Enfeksiyon sürecindeki zincir bir yerinden kırılırsa enfeksiyon önlenmiş olur. Bütün patojenleri kaldırmak olanaksızdır. Ancak zinciri kırmak enfeksiyon kontrolünde temeldir.