Pediatrik Triyaj ve Tanılama
Triyaj; acil bölüm (AB) deki çocuk için bakımın en önemli yönlerinden biridir. Yaşamı tehdit eden veya var olan ya da olası durumların tanınmasında, hastalık, yaralanmaların ciddiyet ve derecesine göre sınıflandırılmasında, tedavi önceliklerinin belirlenmesinde ilk adımdır. Triyaj öncelikleri her zaman aynı değildir. AB'de hasta bir çocuğa bakım veren çocuk hemşiresi, göğüs ağrısı belirtilerini bir yetişkinin ki kadar kolay anlayamaz:
AB'deki çocuğun triyajı bazı kavramların anlaşılmasını gerektirir. Bunlar:
1. Anatomik, fizyolojik ve gelişimsel farklılıklar,
2. Hasta çocuğu tanıma,
3. Pediatrik aresti gösteren durumları tanıma (Hipoksi ve şok) ve uygun girişimler,
4. Aile ile bütünleşme,
5. Pediatrik triyajı oluşturan "kurallar" dır.
Çocuklar değişik nedenlerle yetişkinlerden daha farklı değerlendirilir. Bu nedenler aşağıda sıralanmıştır.
a. Spesifik septomlar daha az olabilir (Ateş gibi),
b. İletişim güçtür; hemşire öykü için aileye bağlıdır,
c Çocuğun hastalığa ve yaralanmaya yanıtı o anki gelişimsel sürecine göre değişir,
d. Çocuklar yaşamı tehdit eden durumla karşı karşıya kaldıklarında yaşam bulgularının normal olması daima stabil bir durumu belirlemez. Hatta çocuklar semptom vermeyebilirler.
e. Yaşam bulguları güçlükle alınabilir. Bu nedenle uygun boyutlardaki aletler hazır bulundurulmalıdır.
Tanıma; önlemede birinci adım olduğundan, çocuğun tanılan-ması ve ilk triyaj çok önemlidir. Bu bölümde; çocuğun anatomik, fizyolojik ve gelişimsel farklılıkları üzerine temellenmiş tanılama ve triyaj, çocukta ciddi hastalık veya yaralanmaların semptom ve bulguları tartışılmıştır.
Çocuklara Özgü Farklılıklar
Çocuklar farklıdır. Bu farklılıkların bazıları çok belirgindir (boyut, bağımlılık, iletişim v.b.). Diğerleri daha az belirgin olmasına rağmen çocuğun durumundaki herhangi bir değişikliği fark edebilmek açısından triyaj muayenesini yapmak önemlidir.
Hava Yolu, Solunum ve Dolaşım
Çocuklar ve yetişkinler arasındaki en önemli farklılıklar dolaşım ve solunum sistemlerinde (Hava yolu, solunum ve dolaşım (ABC= Ainvay, Breathing, Circulation'u)u yatar. Bu farklılıklar ve hemşirelik girişimleri Tablo 1-1'de listelenmiştir. Bebeklik ve çocukluk dönemi hastalıklarında en yaygın sorun, solunum hastalıklarıdır. Triyaj hemşiresi, respiratuvar distresli bir çocukta hazırlayıcı olabilen yaygın durumları, hava yolunun anatomik ve fizyolojik farklılıklarını bilmelidir.
Respiratuvar distres çoğunlukla pediatrik kardiyak arest'in bir önceki durumudur. Çocuklarda kardiyak arest'in diğer yaygın nedeni hipovolemik şoktur. Respiratuvar distresi ve şoku tanıma; kardiyak aresti önleme ve erken girişimi başlatmada anlamlı iki kriterdir.
Hastalıkların Tipleri
Acil bölüme gelen çocukların yakınmaları yetişkinlerin şikayetlerinden farklıdır. Örneğin; pediatrik hastalarda kardiyak sorunlar yaygın değildir (doğumsal kalp hastalıkları hariç). Fakat solunum sorunlarına daha sık rastlanır. Küçük çocuklar bağışıklık sistemleri iyi gelişmediği için özellikle soğuk algınlığı, kulak ve gastro intestinal enfeksiyonlara yatkındırlar. Çocuklarda kasıtsız madde zehirlenmeleri çok sık görülür. Yetişkinlerde ise bu tür zehirlenmeler inlenmeleri çok sık görülür. Yetişkinlerde ise bu tür zehirlenmeler intihar girişimi olarak daha yaygındır.
Çocukluk yaralanmaları sıklıkla gelişim dönemleri ile ilgili olup, çoğunlukla önlenebilir. Örneğin küçük çocuklarda güvenlik önlemlerinin eksikliği nedeni ile motorlu taşıt kazaları en önemli ölüm nedenidir. Çocuklarda hareket eden bisiklet, paten gibi araçlarla kazalar daha çok meydana gelir. Boğulma kazaları; küçük çocuklarda denetleme eksikliğinden ve daha büyük çocuklarda ise, yeteneği dışında yüzmeye teşebbüs etmekten kaynaklanır.
Acil bölümde pediatrik sorunlar olmakla birlikte, triyajın acil durumları tanımak ve sorunları önlemek için hızlı girişimlerde bulunma gibi farklı amaçları olabilir. Pediatride triyaj çocuğun hastalığının ciddiyetine göre farklı anlamlar taşıyabilir. Bu aşama triyajın en önemli ve güç yönlerinden birisidir.
Aile ile İlgilenme
Çocuk genellikle anne-babanın, aile büyüklerinin veya onu tanıyan (komşu, öğretmen vb.) birisinin refakatında acil bölüme getirilir. Öykü ve belirtiler için triyajı yapan bireyin bu kişiye güvenmesi gerekir. Genellikle triyaj hemşiresi "Çocuğunuz hakkında sizi en çok endişelendiren nedir!" gibi sorular sorarak birçok şeyi öğrenebilir. Yakınma önemsiz gözükse de, yargılayıcı olmamalıdır. Anne-babanın esas endişesi çocuğun huzurudur. Acil bakım ekibi üyeleri anne-babayı dinlemek zorundadır. Çünkü her ikisi de çocuğun hastalığının derecesini sezgisel olarak bilebilirler.