Anestezi ve Ameliyat Sonrası Ağrı Tedavisi
Ameliyatı takiben başlayan hastanın ameliyatını üstlenen veya anestezisini veren uzman tarafından planlanan bir tedavi olup, çeşitli yöntemler aracılığı ile uygulanır. Eğer hastanın yeme ve içmesinde bir sakınca yoksa ve ağrısı çok şiddetli değilse ağız yolu ile ağrı kesici tabletler erişkinler için, şurup ve damlalar hatta çocuklar için fitiller verilerek ağrı kontrol edilmeye çalışılır. Parasetamol, kodein içeren ağrı kesiciler veya indometazin ve türevleri gibi antienfla-matuar ilaçlar tek başlarına veya bir arada bu amaçla kullanılır. Ağrı kesicilerin bazı önemli yan etkileri olduğundan bu ilaçlar doktor kontrolü dışında kullanılmamalıdır.
En çok kullanılan yöntemlerden biri kas içerisine veya damara dolantin (pethidin), morfin ve türevleri gibi narkotik analjeziklerin verilerek ağrının kontrol altına alındığı yöntemdir. Bu yöntemde genellikle ilaçların 4-6 saat aralıklar ile tekrarlanması gerekir. Ağrı kesici ilaçların 4-6 saat ara ile kullanılması kanda ilaç düzeyinin önce yükselip sonra azalmasına neden olur. İlaç kan düzeyinin azalması ilacın etkisinin zayıflamaya başladığını gösterir. Etki zayıfladığı dönemlerde ağrının şiddeti de giderek artar. Oysa ilaç kan düzeyinin sabit tutulduğu yöntemlerin ameliyat sonrası ağrıyı çok daha iyi kontrol altına aldığı bilinmektedir.
Bu bilgiden hareketle damara ağrı kesici ilaçların düşük dozlarda ve yavaş bir hızla devamlı pompalandığı yeni yöntemler geliştirilmiştir. "'Hasta kontrollü ağrı tedavisi" adı verilen bu yöntemde bir alet, serum içerisine koyulan ağrı kesici ilaçları önceden programlanan sabit bir hızda ve güvenli doz sınırları içerisinde damara pompalar. Aletin bir kilit sistemi vardır. Bu sayede örneğin 30 dakika dolmadan ilave doz. verilmesi önlenmiştir. Eğer başlangıç dozu yeterli olmaz ise hasta ağrısının şiddetini azaltmak için kendisi 30 dakika ara ile damara ilave küçük dozlar pompalayabilir. Bu yöntemde tüm dozlar hekim tarafından programlanır. Hekimin bilgisi dışında bir uygulama asla yapılmamalıdır.
Ağrı, kontrol etmek için damar yolunun dışında kullanılan bir diğer yol da omurilik yoludur. Omuriliğin içinde bulunduğu ortama veya omuriliği örten zarlardan biri olan epidural aralığa ilaçlar verilmesi ile de ağrı kontrol altına alınabilir. Bu bölgelere bir kateter yerleştirilir. Bu kateterden ağrının şiddetine göre ya zaman zaman veya pompa aracılığı ile devamlı olarak ilaç verilerek ağrı önlenebilir. Doğum ağrısı bu yöntemle kontrol altına alınmaktadır.
Gerek hasta kontrollü ağrı tedavisinde gerekse omurilik ve epidural aralık üzerinde ağrının kontrol edildiği yöntemlerde genellikle narkotik analjezikler kullanılır. Omurilik ve epidural yolun kullanıldığı durumlarda bazen narkotik analjeziklere lokal anestezikler de eklenebilir.