Anestezide Bulantı ve Kusma
Çok sık karşılaşılan bir problem olmasına rağmen anestezi veya ameliyat sonrası herkes kendini kötü hissedecektir diye bir kaide yoktur. Yaklaşık 3 hastadan Tinde ameliyat sonrası bulantı-kusma gelişmektedir. Batın (karın) ve genital bölge ameliyatları, kulak burun boğaz ameliyatları, şaşılık ameliyatları ve çok uzun süren ameliyatlar gibi bazı ameliyat türleri diğerlerine göre daha fazla bu-lantı-kusmaya neden olurlar. Anestezi uzmanı hangi ameliyatın daha fazla bulantı-kusmaya sebep olacağı konusunda sizi aydınlatabilir.
Ameliyatların dışında anestezi sırasında kullanılan bazı ilaçların da bulantı-kusmaya neden oldukları bilinmektedir.
Bu ilaçların en önemlileri
Anestetik gazlar da dahil olmak üzere anestezi ilaçları
Ağrı kesiciler (özellikle morfin türevi olan ağrı kesici) ilaçlardır.
Kişisel özellikler nedeni ile bazı hastalar diğerlerine oranla kusmaya yatkındırlar. Bu hastalarda bulantı-kusma gelişme riski diğerlerine göre daha fazladır. Özellikle çocuklar, kadınlar, sigara içmeyenler, araç tutması (hareket hastalığı) şikayeti olanlar, daha önce ameliyatlarında bulantı ve kusma şikayeti olanlar, uzun süreli aç ve susuz kalanlar, ameliyat olacakları için aşırı derecede endişe duyanlarda ameliyat sonrası bulantı ve kusma şikayetleri diğerlerine göre daha fazladır. Anestezi aldıktan kısa süre sonra yolculuk etmek de bulantı-kusmaya neden olabilir.
Bir önceki ameliyat sonrasında bulantı-kusma olan hastalarda bir sonraki ameliyatta bulantı-kusma olması kural değildir, fakat yine de daha önceki bir ameliyatta bulantı-kusma olduysa tekrar etme olasılığı yüksektir. Bulantı ve kusma şikayetleri genellikle kısa sürer ve tedaviye hızla cevap verir. Nadiren birkaç gün sürecek şekilde uzayabilir.
Ameliyat sonrası bulantı ve kusma çok tehlikeli olmasa da tabi ki sinir bozucu ve hoş olmayan bir duygudur. Özellikle geğirme ve kusma ile beraberse ameliyat ağrısını artırabilir ve yeme-içmeye başlama süresini uzatabilir. Bu durum hastanede kalma süresini uzatır.
Her ne kadar risk asla tamamen ortadan kaldırılamasa da, bulantı-kusmaya karşı alınacak bazı önlemler vardır. Bu amaçla
Ameliyatın genel anestezi yerine daha az bulantı ve kusmaya sebep olan bölgesel anestezi teknikleri ile yapılması sağlanabilir.
Anestezi uygulamasının bir parçası olarak bazı kusmayı engelleyen anti-emetik ilaçlar verilebilir.
Daha az. bulantı-kusma yapan anestezi ilaçlarının kullanımı açısından hastanın uygunluğu değerlendirilebilir.
Yüz maskesi ile oksijen ve bir damar içi kanül ile sıvı verilebilir. Bu tedaviler genellikle anestezinin bir parçası olarak başka amaçlarla uygulanmaktadır ancak bulantı ve kusmayı azaltmak yönünde etkili oldukları gösterilmiştir.
Bu planlamalara rağmen ameliyat sonrası bulantı olursa ameliyat öncesi bulantıyı engellemek için alınacak önlemlerin hepsine bu kez tedavi amacıyla devam edilir. Örneğin anti-emetik ilaçlarla beraber oksijen ve damar içi sıvı verilebilir.
Bulantıyı şiddetlenmeden tedavi etmek daha kolaydır. Dolayısı ile hastalar kendilerini kötü hissettiklerinde hemen yardım istemelidirler.
Tedavi amacıyla anti-emetik ilaçlar tablet olarak veya enjeksiyon olarak verilebilir. Enjeksiyonlar damar içine veya kalçadan kasa verilebilir. Damar içi enjeksiyonlar daha hızlı ve güvenilir etki etmektedir ve ikinci bir iğne gereksinimini ortadan kaldırmaktadır.
Bazı değişik grup ilaçlar anti-emetik olarak kullanılmaktadır. Bazen ilaç karışımları tek ilaçla tedaviden daha iyi sonuç verebilir. Tüm ilaçların yan etkileri vardır ancak anti-emetikler söz konusu olduğunda bu yan etkiler önemsiz, nadir ve geçicidir. Aşağıdakiler sıkça kullanıla anti-emetik ilaçlardır:
Proklorperazin (Stemetil): Nadiren ekstrapiramidal reaksiyonlar dediğimiz titreme veya istemsiz vücut hareketlerine neden olabilir.
Siklizin (Valoid): Sık olarak ağız kuruluğuna ve dalgınlık ve baş dönmesine neden olabilir.
Ondansetron (Zofran): Nadiren başağrısı yapabilir.
Deksametazon: Steroid olmasına rağmen bulantı ve kusmayı engellemek amacıyla tek doz uygulaması uzun süreli kullanım sonrası ortaya çıkan yan etkilere neden olmamaktadır.
Bulantı ve kusmayı engellemek için ameliyat sonrası
Erken dönemde yataktan kalkmaya veya oturmaya çalışmamak.
Hemen ameliyat sonrası yeme ve içmeye başlamamak. Su içmeye küçük yudumlarla başlamak ve yavaşça daha büyük miktarlarda sıvı ve hafif katı yiyeceklere geçmeli.
Ameliyat ağrısını mümkün olduğunca azaltmalı. (Her ne kadar bazı ağrı kesiciler kendileri bulantıya neden olsalar da şiddetli ağrı da bulantıya neden olabilir.)
Yavaş, derin nefes almalı.