Dışkı Boşaltımı ve Dışkılama Bozuklukları
Dışkının boşaltımı veya dışkılamada farklı kas sistemleri rol oynar. Onların bazıları tepkiye bağımlıdırlar ve istemli kontrolün dışındadırlar. Dışkılamanm ilk uyarılması, kalınbağırsağın kütlesel hareketiyle taşman dışkının rektum cidarlarına yaptığı ani basınç ile başlar. Bu basınç dışkılama tepkesini harekete geçirir:
Rektum kasları kasılır ve dışkılığı kapatan kaslar gevşer. Dışkılama gereksinim hissi çok fazla olduğunda, istemli kontrol altında olan diğer kas sistemleri de buna katılır. O zaman dışkılama refleksinin istemli olarak engellenmesi ya da göğüs ve karın kaslarının kasılması sayesinde karm basıncı arttırılarak dışkının boşalması sağlanır.
Sigmoid bağırsak dolduğu ve Douglas boşluğu içine şişip gerildiği zaman (ayakta durma, yemek, jimnastik gibi) çeşitli nedenlerle uyarılan çok kuvvetli bir peristaltik dalga dışkılamayı harekete geçirir. Normalde rektum boştur. (dışkı tahlili)
Sigmoid bağırsak ileriye itici, anüs dışkı tutucu, boşaltıcı ve bunların arasında rektum ise büzgen direnci ve sigmoidin itici kuvveti arasında basınç azaltıcı rol oynar. Sigmoid bağırsağı rektuma boşaldığı zaman, rektumun boylamasına lifleri kısalır, dairesel lifleri ise daralır ve bu rektal peristaltizm dışkıyı dışkılık büzgenine doğru püskürtür. Büzgenin üst kısmı açılır ve bu durum rektum kapsamının (katı, sıvı veya gaz) tanınmasına yarar.
Büzgen (sfinkter) sisteminin tepke uyumu ile istençli olarak tutulabilen bu durum kısa bir süre sonra, sigmoid basıncının hızla azalmasıyle (Ch. Debray'ın ano-sigmoidien önletken tepkisi) değişikliğe uğrar. Şayet dışkılama isteniyorsa, kaldırıcı kasa sıkı sıkıya yapışık, boylamasına karışık tabaka, dış büzgenin cilt altı demetini yukarı ve dışa çekerek, dışkılık kanalının alt kısmını açar.
Bu hareket, karın içi basıncını arttıran diafragma ve karın kaslarının kasılmasıyla birliktedir. Bağırsak, kann ve dışkılık gibi bu üçlü etki altında dışkı kalınbağırsaktan boşaltılır.
Dışkılama, başlama noktası gerilmeye duyarlı rektal duyarlılık (40-60 mm Hg. basıncında dışkılama başlar) olan bir tepkeye bağlıdır. Duyu liflerini hipogastrik sinir ağı içinde izlemek güçtür.
3-4'üncü kuyruk sokumu (sakrum) kemiği hizasında omurilikte bir dışkılama merkezi ve beyinde 4. karıncığın tabanında, kusma merkezinin yakınında bir başka dışkılama merkezi vardır. Hareket yolu, hipogastrik sinirin parasempatik liflerinden oluşur.
Fakat dışkılama sadece tepkesel bir olay değildir; ishal ve kabızlık başladığında şartlı tepkelerin önemini ortaya koyan istençli sinirlerin rolü, rektum mukozasının değişken duyarlığı, dış büzgen lifleri üzerine hareket sinirlerinin etkisiyle istemli olarak kısmen denetlenebilir.