Böbrek Taşı Oluşumu Nedenleri
Okzalat Nedir
Okzalat (C2O4²) küçük bir dikarboksilik asittir (26). Glomerulustan kolaylıkla süzülebilir (26). Pek çok taş oluşumu vakasında ortak olan idrarda aşırı doygun miktarda okzalatın bulunmasıdır. Bu durum hiperokzalaüri olarak adlandırılmaktadır (27). Memelilerde beslenme yoluyla aşırı dozda alınmasına rağmen serumdaki okzalat miktarı düşüktür (28). Glomerulustan süzülen okzalatın derişimi ise % 50-80 gibi yüksek oranlardadır (28). Suyun geri emilimi ile tübüler sistemdeki okzalat derişimi doygunluk noktasının üzerine çıkar (süpersaturasyon) ve idrara salınacak olan kalsiyum okzalat kristallerinin oluşmasına neden olur (kristalüri, Ca oksalat)
Hiperokzalaürinin CaOx taş hastalığında önemli bir role sahip olduğu düşünülmektedir (26, 29). Üriner okzalatın, kalsiyumun aşırı doygunluk seviyesinden daha önemli bir belirleyici olduğuna inanılmaktadır
Kalsiyum oksalat kristalleri
İdrara salınan okzalat miktarı beslenme yoluyla alıma, vücut içi üretime, bağırsaklardaki emilime ve renal taşınıma bağlıdır (26, 29). Vücuttaki üretim glioksilat ve askorbat metabolizması sonucu gerçekleşir (26). Ancak taş hastalarında okzalat metabolizmasında bir düzensizlik gösterilememiştir
Sitrat
Sitratın toplam salınımı ve idrardaki derişimi, sağlıklı bireylerden oluşan kontrol grubuna göre taş oluşturanlarda düşüktür (3). Sitrat kristal gelişiminin, yığılmanın ve heterojen çekirdekleşmenin etkin bir önleyicisidir (3). Kalsiyum iyonları ile etkileşime girerek kalsiyumun okzalat iyonlarıyla bir araya gelmesine engel olur
Magnezyum
Normal şartlarda idrarda bulunan magnezyum, okzalat iyonlarına bağlanarak kalsiyum okzalat kristal oluşumunu engeller (22). Magnezyumun idrarda düşük derişimde bulunması hali hipomagnezüri olarak adlandırılır. Hipomagnezüri taş oluşumunda etkindir
Ürat
Ürat, idrarda yüksek derişimde bulunduğu takdirde (hiperürikosüri) CaOx’ın çökelmesini sağlar
pH
Böbrek içerisinde hakim olan pH, CaOx’ın çözünürlüğü üzerinde etkilidir (22). CaOx taş hastaları ve sağlıklı bireylerin idrarlarında yapılan çalışmalar neticesinde kristalleşme riskinin en yüksek olduğu pH aralığı 4,5-5,5 olarak bulunmuştur (30). 4,5’tan düşük ve 6,0’dan yüksek pH değerleri de çalışılmış ve en az taş riskinin 4,5’tan düşük pH değerlerinde olduğu gözlenmiştir (30). Bu durum asidik pH’da CaOx’ın çözünürlüğünün artmasından dolayıdır