Fibromiyalji Sendromu
Tanım
Fibromiyalji (FM) kronik yaygın vücut ağrıları, belirli anatomik bölgelerde basınca hassasiyet, sıklıkla psikolojik sorunlar, uyku bozuklukları ve yorgunluğun eşlik ettiği eklem dışı romatizmal bir hastalıktır. 1990 American College of Rheumatology (ACR) klasifikasyon kritelerine göre FM tanısı konulması için en az 3 ay devam eden yaygın ağrılar ve 18 hassas noktanın en az 11’inde hassasiyet olması gerekir
Romatoloji kliniklerine başvuranların %10-20 sini fibromiyaljili hastalar oluşturmaktadır (18). Toplumdaki sıklığı ise %2-4 olarak saptanmıştır. Kadınlardaki sıklığı %3,5 erkeklerdeki sıklık %1,6 olarak bulunmuştur (17). Fibromiyaljili hastaların %80-90 ını kadınlar oluşturmakta, orta yaşlarda sık olmakla birlikte çocuklarda da görülmektedir
Semptomatolojisinde yaygın ağrılara, baş ağrısı (migren ya da gerilim tipi), irritabl barsak ve mesane sendromu, paresteziler, dismenore, Raynaud fenomeni, ellerde subjektif şişlik hissi gibi yakınmalar ve bulgular eşlik eder
Etyolojisi kesin olarak bilinmemekle birlikte genetik eğilim, bazı enfeksiyonlar, fiziksel ve emosyonal travmaların fibromiyaljinin gelişmesinde rolü olduğu öne sürülmektedir
Fibromiyaljide kas iskelet sistemi ağrısının başlıca semptom oluşu araştırmacıları kasta patoloji aramaya yöneltmiştir. Ancak kasta Fibromiyaljiye özgü herhangi bir patoloji saptanmamıştır. Saptanan bazı patolojilerin de fibromiyaljiye özgü olmadığı, hastaların sedanter yaşam sürdürmeleri ile bağlantılı olduğu sonucuna varılmıştır
Klinik Belirtiler
Fibromiyalji klinik belirtiler toplamıdır. En yaygın ve tipik semptomları ağrı, yorgunluk ve uyku bozukluğudur .
Ağrı: Kronik, yaygın, ve genellikle simetriktir. Hastaların %90’ında bel, boyun ve omuzlarda lokalizedir. Yanıcı, oyucu tarzdadır ve tamamen kaybolması enderdir. Gün boyu değişiklik gösterir. Genellikle soğuk nem, stres, fiziksel çevre ve işyeri şartları, travma, aşırı yorgunluk gibi faktörlerle artar.
Tutukluk: Sabahları daha belirgin olmak üzere tüm vücutta tutukluk hakimdir ve tüm gün sürer. Ancak bu tutukluk fonksiyonel kayıp yaratmaz.
Yorgunluk: Fibromiyaljili hastalarda en sık rastlanan semptomlardandır. Hastalar sürekli yorgun olduklarından günlük işlerini yapmakta güçlük çektiklerinden ve halsizlikten yakınırlar.
Uyku Düzensizliği: Hastalarda geceleri sık uyanma, sabah yorgun kalkma, kendilerini dinlenmemiş hissetme yakınmaları vardır.
Subjektif Yumuşak Doku Şişliği Hissi: Hastaların yarısında, genellikle ekstremitelerde olmak üzere yakındıkları bir histir. Artiküler ya da non artiküler lokalizasyonlu olabilir ancak fibromiyaljide objektif eklem şişliği bulunmaz.
Parestezi: Fibromiyaljide yaygındır. Karıncalanma, duyu hissi kaybı, iğne batması şeklinde tanımlanır. Alt ekstremiteden çok üst ekstremitede ve gövdede varolduğu belirtilir.
Birlikte Görülen Diğer Semptomlar İrritabl barsak sendromu, gerilim başağrısı ve primer dismenore hastaların %40-50’sinde mevcuttur. Kadın üretral sendromu (sık miksiyon, dizüri ve suprapubik rahatsızlık hissi) hastaların %12’sinde vardır. Fibromiyaljili hastalar soğukta ekstremitelerinin renk kaybedip beyazlaştığını söylerler (Raynaud fenomeni), %9 oranında bulunmuştur. Hastaların %12 sinde ağız kuruluğu bildirilmiştir. Fibromiyaljili hastaların %50-70’inde anksiyete ve mental stres saptanmıştır. Araştırmanın yapıldığı merkezlere bağlı olarak değişmekle birlikte genellikle hastaların %30 kadarında ise depresyon bildirilmektedir. Fibromiyaljililerde mitral valv prolapsusu, temporomandibular eklem disfonksiyonu, seksüel disfonksiyon, hipotiroidi, tekrarlayan tendinit, plantar fasit, kostokondrit ve bursit görülebilir. Tendinit veya bursit; bisipital tendon, lateral epikondil, ekstansör pollisis longus veya femur büyük trokanterinde daha sık görülmüştür.
Yakınmaları Etkileyen Faktörler
En önemli faktörler, fiziksel ve emosyonel travma, grip gibi rahatsızlıklardır. Hastalar özellikle soğuk ve nemli havalarda, aşırı çalışma ile, gürültüde ve menstrüasyon öncesi yakınmalarının arttığını, sıcak uygulama , hafif egzersizler, tatil ve masaj ile rahatladıklarını bildirmişlerdir
Fibromiyaljili bireylerin uzun bir süre boyunca üst ekstremitelerini stabilize eden, omuz ve boyun kaslarının izometrik kontraksiyonla kullanımını gerektiren meslekleri tolere edemedikleri bildirilmiştir Bu konudaki bir çalışmada; bilgisayar ve daktilo kullanmak, uzun süre oturma, uzun süre ayakta durma ve yürüme, stres, ağır kaldırma ve eğilme, tekrarlayıcı hareketler gibi aktivitelerin fibromiyalji semptomlarını arttırdığı bildirilmiştir