iVitamin D ( 1,25 dihidroksivitamin-D3)
Vitamin D’nin biyolojik fonksiyonu ilkel canlılarda iyi bilinmemektedir, bununla beraber omurgalılarda vitamin D’nin (1,25-dihidroksivitamin-D3, Vitamin D3, ka lsitriol,1α-25 dihidroksi D3) kalsiyum metabolizmasının düzenlenmesi ve kalsifiye olmuş bir iskelet oluşturmak üzere geliştiği tahmin edilmektedir
Bir kolesterol omurgası taşıyan vitamin D, sekosteroid (kolesterol omurgasında kırık bir zincir taşıyan steroid) bir hormondur ve yapılan son çalışmalar vitamin D’nin kalsiyum metabolizması dışında bir çok önemli fizyolojik olayda görev aldığını göstermektedir.
Vitamin D eksikliğinin osteomalazi, ikincil hiperparatiroidzm, metabolik sendrom, kardiovasküler hastalıklar gibi sistemik bozuklukların, Parkinson ve diğer nörodejeneratif hastalıklar, duygu durum (mood) bozuklukları, multipl skleroz, Sjögren sendromu, romatoid artrit, Crohn hastalığı ve hatta tuberküloz gibi hastalıkların oluşumuna yol açabileceği ileri sürülmektedir
Vitamin D, insanlarda besinlerle alınma ve deride endojen üretim olmak üzere iki kaynaktan sağlanır. Deride epidermis hücrelerinin plazma membranlarındaki çift tabakalı lipid molekülleri arasında çok miktarda 7-dehidrokolesterol molekülü bulunur. Bu moleküller güneş ışığındaki özellikle 290-320 nm aralığındaki ultraviyole B (UVB) ışınları ile vitamin D3 öncüllerine dönüşür (78). Vücut ihtiyacının yaklaşık %80’i deride, morötesi ışığı absorbe eden melanin pigmentasyonunun düzeyine ve güneş ışığından yararlanma miktarına bağlı olarak, endojen yolla elde edilebilir. Geri kalanı ise, derin deniz balıkları, bitkiler ve hububat gibi besin kaynaklarından elde edilmelidir. Bitkisel kaynaklarda vitamin D, öncül molekül şeklinde (ergosterol) bulunur ve vücutta vitamin D2’ye dönüşür. Vitamin D3 ile aynı fonksiyona sahip olan besin kaynaklı vitamin D barsaktan emildikten sonra lenf damarları ile karaciğere aktarılırken, deride üretilen vitamin D ise albumin benzeri bir plazma taşıyıcı proteini olan vitamin D bağlayan protein (DBP) ile taşınır
Önemli bir bölümü deride ultraviyole B ışınları ile 7-dehidrokolestrol öncülünden sentezlenen vitamin D3, vücutta sırasıyla, karaciğerde CYP27 (Sterol – 27 – hidroksilaz, vitamin D3-25-hidroksilaz) ile hidroksillenir ve böbrekte sitokrom p450 enzimleri (25-hidroksivitamin D3 1α-hidroksilaz) ile aktif şekli olan 1,25(OH2)D3 haline dönüştürülür