Somatostatin Nedir
Somatostatin D Hücreleri Hormonu
Somatostatin Brazeu ve arkadaşları (18) tarafından 1973'de koyun hipotalamusundan izole edilen bir tetradekapeptiddir. Prosomatostatinin posttransyonel ayrılmasından türevlenen, biyolojik olarak aktif olan; somatostatin-14(SS-14) ve somatostatin-28 (SS-28) peptidleridir. Somatostatin hem endokrin (D) hücrelerinde hem de nöral yapılarda bulunur. Ayrıca sıçan ve insanların mide, pankreas ve bağırsak kas tabakalarında SS-14 baskındır. SS-28 hipotalamik kortiko releasing faktör, hipofiz büyüme hormonu ve tiroid uyarıcı hormon sekresyonunun, insülin sekresyonunun ve ekzokrin pankreas sekresyonunun inhibisyonu için SS-14'den nispeten daha seçici davranır, oysa SS-14'ün kortikal nöronlar, glukagon , mide asid inhibisyonu ve gastrointestinal hareket ve dolaşım üzerine SS-28'den daha güçlü etki gösterdiği bildirilmiştir
Sıçan ve tavşanda SS hücreleri mukozanın bazale yakın 1/3'lük kısmında daha yoğun olmak üzere daha üstlerde tek tek dağılmışlardır. Oysa kedi, köpek ve insan pilor mukozasında hücreler mukozanın alttan 1/3, üstten 2/3 arasındaki bölgede yerleşmişlerdir. D hücre granülleri 150-300 nm büyüklüğünde, yuvarlak, membranla çevrili ve orta derecede elektron yoğun, ince granüllü bir merkez içerir. Somatostatin granüllerinin ortalama çapı sıçanda 155-170 nm bulunmuştur. Her D hücresi bazalinde, bir veya daha fazla ince uzun uzantıya sahiptir, bunlar pilorda gastrin hücrelerine, korpusda parietal hücrelere veya esas hücrelere veya enterokromafin hücrelerine uzanırlar. Bu hücrelerde salgı granüllerinin yukarıdan aşağıya doğru taşındığı gösterilmiştir. Korpusda D hücreleri yuvarlak kapalı tip olarak gözükür. Oysa pilordaki bu hücreler, mikrovillusları ile lümenle ilişkidedirler. D hücreleri komşu hücrelere yoğun membran interdigitasyonlarıyla karakterize edilir. D hücrelerinin gerçek endokrin etkiden ziyade lokal (parakrin) etki ettikleri bilinmektedir. Ayrıca paranöron etki şekli de öne sürülmüştür.
Somatostatin hücresinin tokmak gibi şişkin uzun bazal uzantılarının pilorda gastrin hücreleri , korpus mukozasında parietal hücreler gibi effektör hücrelere uzandığının ışık mikroskobunda immunreaktif olarak gözlenmesi, bu kavramı daha da desteklemektedir. Parakrin etkinin yanısıra kan damarları içine endokrin salınma ve açık tip pilor D hücrelerinde apikal hücre uzantıları yoluyla ekzokrin salınma da öne sürülmektedir. Fakat elektron mikroskop seviyesinde henüz gösterilmemiştir. Midenin pilor ve korpus bölgelerinde asid sekresyonun düzenlenmesinde, somatostatinin parakrin rol oynadığı öne sürülmüştür. İn vitro incelemeler somatostatinin hem adenilat siklaz /siklik adenozin monofosfat (cAMP) hem de inositol fosfolipid / protein kinaz C ile parietal hücre fonksiyonunu inhibe ettiğini göstermiştir
İnsanda yiyecek alınımı kana SS sekresyonunu uyarır, özellikle yağ ve protein SS salınımı İçin güçlü bir uyarandır. Oysa karbohidrat daha zayıf bir uyarıcıdır. Ayrıca insülin, hipoglisemi ile vagal uyarı dolaşımda somatostatini yükseltir. Bombesin ve kolesistokinin gibi çeşitli gastrointestinal poiipeptidler somatostatin sekresyonunu uyarırlar
Somatostatinin gastrointestinal kanal üzerinde güçlü inhibitör etkisi vardır.Ekzokrin sekresyon olarak; gastrin, sekretin, kolesistokinin, vasoakttf intestinal peptid, glukagon, motilin, pankreatik polipeptid, insülin, gastrik inhibitör peptid sekresyonunu inhibe eder. Endokrin sekresyon olarak; gastrik asid ve pepsin, pankreatik bikarbonat ve enzimler, barsak sıvısı ve safra sekresyonunun inhibisyonunda rol oynar. Ayrıca mide boşalması, safra kesesi kontraksiyonu ve ince bağırsak geçişinin inhibisyonunda rolü vardır. Glukoz ve amino asidlerin absorbsiyonunun inhibisyonu, mezenterik ve çöliak kan akımının azalması, gastrointestinal mukozanın büyümesinin azalmasında rolü vardır