Ulusal
Hipertansiyon Eğitim Programı’nın (NHBPEP) tavsiyelerine göre genel tarama ve
rutin sağlıklı çocuk izleminde 3 yaşından sonra her çocuğun kan basıncının değerlendirilmesi
yapılması önerilmektedir.
3 yaş altı
kan basıncı ölçülmesi gereken durumlar Prematüre,düşük doğum ağırlığı diğer yoğun
bakım gerektiren yenidoğan komplikasyonları Konjenital kalp hastalıkları İdrar
yolu enfeksiyonu, proteinüri Bilinen böbrek hastalığı veya ürolojik
malformasyon Ailede konjenital böbrek hastalığı Solid organ transplantasyonu
Kan basıncını yükselttiği bilinen ilaç kullanımı İntrakraniyal basınç artışı Sistemik
hastalık varlığı Uzun yıllardan beri KB ölçüm metotları ile ilgili tartışmalar
sürmektedir. Fizyolojik prensipler çerçevesinde KB ölçüm yöntemleri direkt ve
indirekt olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. En güvenilir sonuç direkt
(intraarterial) KB ölçümü olduğu halde invaziv bir girişim gerektirdiğinden
dolayı kullanımı kısıtlıdır. Bu nedenle indirekt ölçüm metodları geliştirilmiştir.
Bunlar palpasyon, oskültasyon, doppler ve ossilometrik yöntemlerdir.
Çocuklarda
Kan Basıncı Ölçümü ve hipertansiyon tanımı
Palpasyon
yöntemi: Eski bir yöntemdir. Ölçüm için el yukarıya kaldırılıp avuç içi beyazlaşana
kadar kol manşet ile sıkılır. Daha sonra saniyede 2-3 mmHg azaltılırken, avuç içinin
ilk pembeleştiği basınç SKB olarak değerlendirilir. Bu yöntem ile sadece
sistolik kan basıncı ölçülebilir. Palpasyon yöntemi ile elde edilen değer oskültasyon
tekniğine göre bulunan değerden 10-12 mmHg daha düşüktür. Sık kullanılmaz.
Oskültasyon
yöntemi: KB ölçümü en az 5-10 dakika dinlendikten sonra sandalyede oturur
pozisyonda yüzü kan basıncını ölçen doktora dönük, sağ koldan antekubital fossa
kalp seviyesinde tutularak ölçülmelidir. Kullanılan manşonun uzunluğu sağ kolun
çevresini tamamen saracak kadar, genişliği de omuzda akromion ile dirsekte
olekranon arasında kalan kol mesafesinin 2/3’ünü kaplayacak biçimde olmalıdır.
Manşon boyutları Tablo 6 da verilmiştir. Manşon şişirilirken radial nabız palpe
edilmektedir. Radial nabız kaybolduktan sonra 20 mmHg daha şişirilerek 2-3
mm/sn hızla basınç azaltılırken steteskop ile brakial nabız dinlenerek ölçülmektedir.
Sistolik kan basıncı değeri olarak Korotkoff -I, 12 yaşından küçük çocuklarda
Korotkoff -IV, 12 yaşından büyük çocuklarda Korotkoff -V diastolik kan basıncı
değeri olarak kabul edilmektedir. Bu ölçümde elde edilen sistolil kan basıncı,
direk intraarterial sistolik kan basıncından 3 mmHg daha düşük, Korotkoff-V sırasındaki
diastolik kan basıncı ise direkt intraarterial diastolik kan basıncından 9 mmHg
daha yüksektir. Bu teknikte dikkat edilmesi gereken bir husus, ölçüm yapan kişinin
işitme duyusunun sağlıklı olmasıdır.
Ossilometrik
yöntem: Son yıllarda KB ölçümünde ossilometrik yöntemlerden yararlanma olanağı
doğmuştur. Bu teknik özellikle ölçüm sırasında uyum sorunu yaşanan küçük çocuklarda
ve yenidoğanlarda kullanılmaktadır. Ossilometrik ölçüm tekniklerinde sistolik
kan basıncı ve ortalama arter basıncı, manşon şişirildikten sonra arterial
pulsasyonların yansıması ile belirlenir. Bu cihazlarla ortalama arterial basınç
saptanır. Cihazı üreten firmanın yerleştirdiği algoritma ile SKB/DKB’nin öğrenilmesi
sağlanır. Bu cihazlarla elde edilen kan basıncı değerleri oskültasyon tekniği
ile ölçülen kan basıncı değerlerine yakındır. Ancak bu cihazlar sık kalibre
edilmelidir.
Doppler yöntemi:
Bu teknik ile ölçülen kan basıncı sistolik kan basıncı, diyastolik kan basıncına
oranla çok daha doğru olarak saptanır. Gerek ossilometrik gerekse doppler tekniği
ile elde edilen değerlerin karşılaştırılacağı yaşa, cinsiyet ve antropometrik
boyutlara göre düzenlenmiş standart tablolar henüz tam olarak geliştirilememiştir.
Bu durum söz konusu aletlerin kullanım ve güvenilirliğini sınırlamaktadır.
Yaşam içi
kan basıncı izlemi (Ayaktan kan basıncı monitorizasyonu): Ayaktan kan basıncı
izlemi, hastanın kendi ortamında 24 saat boyunca kan basıncı ölçümü sağlayan
bir yöntemdir. Endikasyonları tablo 8 de sıralanmıştır. En sık kullanım alanı
beyaz önlük hipertansiyonudur ki bu durum çocuk hastalardaki hipertansiyoun %45’ini
oluşturur.(64) YİKBİ için kullanılan sistem, kola takılan uygun boyutta bir manşon,
pilli kayıt ünitesi ve kayıtları değerlendiren bilgisayar sisteminden oluşur. YİKBİ
cihazı ossilometrik yöntem ile ölçüm yapmaktadır. Ossilometrik yöntemde, manşonun
şişirilmesiyle cihazdaki otomotik sensör arterdeki dalgalanmaları algılamaya başlar
ve en yüksek dalgayı ortalama arterial KB olarak kaydeder. Dalgaların yükselirken
ve alçalırken oluşturduğu eğim göz önüne alınarak programlanmış olan algoritma
ile sistolik kan basıncı ve diastolik kan basıncı hesaplanır. Ortalama kan basıncındaki
gece %10’un üzerindeki düşüş (uyku/uyanıklık <0 .9="" 20="" 24="" 30="" aktivitesini="" al="" alt="" am="" analiz="" bas="" bir="" boyu="" boyutu="" cihaz="" cinsiyeti="" d="" daha="" dakikada="" de="" dikkate="" dipper="" dominant="" edildikten="" edilir.="" elde="" erlendirme="" farkl="" force="" g="" geli="" gerekir.="" gibi="" hasar="" hasta="" hastaya="" hiperbarik="" i="" ildikten="" ile="" in="" indeks="" izlemi="" k="" kabul="" kan="" kken="" kola="" kriterlerine="" l="" lmal="" lmektedir.="" m="" man="" narak="" nc="" nda="" ndaki="" nl="" non-dipper="" non-dipperlerdeki="" ntemleri="" ocu="" olmayan="" on="" organ="" r.="" r="" ras="" re="" rmemelidir.="" s="" saatlik="" se="" sonra="" sonucunu="" span="" task="" tir.="" tirilmi="" tlamamal="" u="" un="" uyan="" uygulanmaktad="" uygun="" uyurken="" ve="" veriler="" y="" ya="" yap="" yorumlanmas="">
Kan basıncı
yükü: Yaş, cinsiyet ve boya göre düzenlenmiş persantil tablosunda 90. persantil
üzerindeki ölçüm sayısının, toplam ölçüm sayısına oranı (%) olarak tanımlanmıştır.
Kan basıncı yükü %25 olanlar hipertansiyon olarak değerlendirilir. Yapılan çalışmalarda
KB yükü %40’ın üzerinde olan olgularda ciddi hedef organ tutulumu gösterilmiştir.
Hiperbarik
indeks: Yaş, cinsiyet ve boy persantiline göre 90. persantile uyan KB’den yüksek
olan ölçümlerin oluşturduğu eğri ile 90. persantile uyan eğrinin altında kalan
alanların oranı olarak tanımlanmaktadır. Bütün çalışmalara rağmen YİKBİ ile
elde edilen verilerin yorumlanmasında güçlükler devam etmektedir. Çocuklarda YİKBİ
yapılırken aktiviteleri göz önünde bulundurulmalıdır. Son yıllarda YİKBİ sırasında
çocukların aktivitelerinin aktigraf ile kaydedilmesi önerilmektedir.