Nikotin bağımlılığı, tedavisi tekrarlayan girişimler
ve denemeler gerektiren kronik bir hastalıktır. Tütün kullanımı ve Bağımlılığının
Tedavisi Rehberi, hastaları 3 gruba ayırarak tedavisini düzenlemektedir. Hasta
grupları;
Sigara içen ve bırakma denemesi için istekli olanlar
Sigara içen ve bırakma denemesi için istekli
olmayanlar
Sigara içmiş ve yeni bırakmışlar şeklindedir.
İlk grup için, rehberler tarafından, beş basamakta
‘5A’, türkçesi 5Ö olarak kısaltılan yaklaşımın uygulanması önerilmektedir:
a) Sor (Ask),
(ÖĞREN)
b) Bırakmasını
öner (Advice), (ÖĞÜTLE)
c) İlk bir ay
içindeki sigarayı bırakma isteğini değerlendir (Assess), (ÖLÇÜMLE)
d) Tedaviyi
planla ve yardım et (Assist), (ÖNER, TEDAVİ)
e) Nüksü
önlemek için izle (Arrange). (ÖNLE, BAŞLAMASINI)
İkinci grup ise sigarayı bırakmak istemeyenleri
bırakmak üzere harekete geçirmek için düşünülmüş ‘5R’ modeli:
f) Kişiye özel hastalık durumu veya riskleri,
ailesel ve sosyal durumu ele alarak bırakmaya cesaretlendir (Relevance),
g) Sigara
içmeye bağlı gelişebilecek olumsuz sonuçları vurgula (Risks),
h) Sigarayı
bırakmanın erken ve geç yararları konusunda bilgilendir (Rewards),
i)
Olgunun
sigarayı bırakmasını engelleyen faktörleri belirle ve çözüm yolları geliştir
(Roadblocks),
Bu desteği olgunun her poliklinik başvurusunda
tekrarla (Repetition).
Üçüncü grupta ise nüksü önlemek hedeftir. Sigarayı
bırakmaya bağlı oluşacak yoksunluk belirtileri, sorunlar ve nükse sebep
olabilecek faktörler belirlenmeli ve bunlara yönelik çözüm önerileri
düşünülmelidir. Bırakmaktan vazgeçmeye neden olması sigaraya yeniden başlamanın
diğer bir olumsuz yönüdür.
Davranışçı yöntemler sigarayı bırakmaya yönelik
basit motivasyonel destek önerilerine alternatif tedavi yöntemleridir. Bunların
arasında eğitim, bireysel ve grup terapileri, ters güdülenme, psikoterapi
sayılabilir.
Davranışçı Girişimler
Sigaranın bırakılmasına yönelik davranışçı
girişimler oldukça etkili olup medikal uygulamaların bir parçası olarak
yapılmalıdır. Girişimler kısa önerilerden kapsamlı programlara dek
değişmektedir.
Kısa girişimler: Nikotin bağımlıları belirlendikten
sonra sağlık görevlilerinin yapacağı kısa (3-5 dakikalık) görüşmeler sigarayı
bırakma oranının artırılmasında faydalıdır. Tekrarlayan sorgulamaların
sigaradan kaçınılmasını sağlayacağı düşüncesiyle, hekimlerin, polikliniklere
herhangi bir sağlık probleminden başvuran sigara kullanıcılarına her defasında
sigara ile ilgili sorular yöneltmesi ve sigara bırakmayı önermelerinin etkili
olacağı düşünülmektedir. Bunun için bazı kanıtlar da vardır; hekim tarafından
izlenerek sigarayı bırakanların başarı oranının iki kat artacağı gösterilmiştir.
Davranışçı bireysel ve grup tedavisi: Uzman
danışmanlar tarafından yapılan davranış tedavisi programları, bireysel ya da
grup olsun, sigarayı bırakma oranlarının artırılmasında başarılı diğer bir
yöntemdir.
Nikotin bağımlıları daha etkin olduğu için
çoğunlukla gruplar halinde tedavi edilmektedir ve grup üyelerinin sigara
bırakmak konusunda birbirlerini teşvik edebileceği düşünülmektedir. Başarı
oranları ve yüz yüze yapılan seansların sayısı ve sigara kullanıcısı ile hekim
arasındaki toplam temas süresi arasında bir doz yanıt ilişkisi vardır. Bununla
birlikte seansların optimum sayısı ve süresi bilinmemektedir. Genellikle bir
hafta arayla yapılan 10-30 dakikalık 4-8 seanstan oluşmaktadır.