Uyku uyanıklık dönemlerinin regülasyonu, beyin
kontrolünde sürdürülmektedir. Normal uyku mimarisinin ve bozuklukların
özelliklerinin anlaşılması beyin fonksiyonlarının incelenebilmesi ile mümkün
olmuştur. Elektroensefalografi (EEG) ilk kez 1929 yılında, bir alman bilimadamı
olan, Hans Berger tarafından geliştirilmiş bir yöntemdir. EEG ile geniş bir
nöron grubunun spontan elektriksel aktivitesindeki dalgalanmalar kafatası
yüzeyinden kaydedilir. Bu yöntem beynin o anki fonksiyonel durumunu
yansıtmaktadır. Bu nedenle uyku ve uyanıklıkta farklı özellikler
göstermektedir.
Normal uyku sırasında EEG’ de değişik dönemler
izlenir. Hızlı göz hareketlerinin görüldüğü REM (rapid eye movement) dönemi ve
hızlı göz hareketlerinin görülmediği non-REM dönemi olarak iki bölümde
incelenmektedir. Uykunun yaklaşık %20-25’lik bölümü REM, geri kalanı non- REM
döneminde geçmektedir.
Non-REM dönemi :3 evreden oluşmaktadır;
Evre 1: Uykuya dalma aşamasında ilk dönem, uyku-uyanıklık arası geçiş dönemidir.
Alfa ritmi kaybolurken yerini düşük voltajlı yavaş aktivitelere bırakır
ardından verteks bölgesinde yüksek amplitüdlü keskin dalgalar belirir.
Evre 2: Yüzeyel uyku dönemi. İkinci dönemin işareti frontosantral yerleşimli
12-14 Hz sinüzoidal yapıdaki uyku iğcikleri ve k kompleksleridir. Uykunun yaklaşık
yarısı bu dönemde geçmektedir.
Evre 3: Derin uyku dönemi. Yavaş dalgalı uyku olarak anılır, yüksek amplitüdlü,
yaygın ve düzensiz yavaş dalgalardan oluşur. Yavaş dalgalı uyku süresi yaşın
ilerlemesi ile azalır ve çok yaşlı bireylerde yavaş dalga uykusu tam olarak
kaybolabilir.
REM dönemi: Düşük voltajlı, değişken frekanslı bir aktivitedir ve rüyaların
görüldüğü, hızlı göz hareketlerinin ve kaslarda atoninin kaydedildiği dönemdir.
Yaşamın ilk birkaç dekadı sırasında REM dönemi doğumdaki total uyku zamanının
%50’sini kapsarken, adolesan dönemde %20-25 oranına inmektedir.
Sağlıklı normal bir uyku mimarisinde; uyanıklıktan
uykuya evre 1 ile geçilerek başlanır, evre 2 yüzeyel uyku ile devam eder, sonra
derin uyku dönemi olan evre 3’e geçilir. Derin uykudan sonra tekrar evre 2
yüzeyel uyku dönemi başlar ve uyku başlangıcından yaklaşık 90 dakika sonra ilk
REM uyku dönemine girilir. REM dönemi tamamlandığında uykunun ilk siklusu
tamamlanmış olur, kısa bir uyanıklık dönemi ya da doğrudan evre 2’ye dönerek
ikinci siklusa geçilir.
Gece sabaha kadar 4-6 kez bu sikluslar tekrarlanır.
Genç erişkinlerde, evre 3 derin uyku dönemi gecenin ilk yarısında daha
ağırlıktayken sabaha doğru azalır, REM fazları ise bunun tersi bir şekilde
gecenin ilk yarısında kısa süreli iken, sabaha doğru süresi daha uzun ve
ağırlıklı olarak izlenir.