Amanita Citrina S. F. GRAY 1821 (Zehirli) Syn. Amanita mappa.
Mantarın Özelliği
Mantarın rengi çoğunlukla solgun limon sarısından, sarımsı yeşile kadar değişebilir. Genç mantarlar ceviz büyüklüğündedir. Mantar çiğ patates kokusundadır.
Morfolojik Özellikleri
Şapka: Genç mantarlarda yarım küre şeklinde sonra şemsiye şeklinde açılır. Şapka üstü özellikle sapın üstüne isabet eden kısım hafif çukurdur. Şapka rengi, çoğunlukla sarımsı renkte ve üstü gölgeli görünümdedir. Bazende mantarın rengi, yeşilimsi sarıdan saman sarısına kadar değişebilir. Genç mantarları örten örtü artıkları, şapka üzerinde daima görülür (A. muscaria ve A. pantherina olduğu gibi). Şapka üzeri parmakla yoklandığında yapışıcı olduğu ve elle beyaz lekelerin kayabildiği gibi yağmurlarla bazı parçalar mantarın üzerinden gidebilir. Büyüklüğü: 4 -10 cm. çapındadır. Lameller: Genç mantarlarda beyaz, gelişmiş olanlarda sarımsı renge dönerler. Lamellerin keskin yüzlerinde kahverengi lekeler bulunur. Genç mantarlarda lamelleri örten örtü, gelişme ilerleyince sap üzerinde yaka gibi görünür. Sap: Toprakta bir volva (çanakçık) içinde bulunur. Sap buradan incelerek şapkaya doğru uzanır. Rengi beyazdan sarıya kadar değişebilir. Büyüklüğü: 6-12 cm. boyunda ve 1 -1,5 cm. çapındadır. Volva (Çanakçık): Şapka meydana çıkmadan büyükçe bir ceviz büyüklüğünde ve serttir. Mantarın sapı içinden çıkınca, volva kirli beyaz renkte deri şeklinde incelir. Etli kısmı: Beyaz renkli ve yumuşaktır. Bir parça mantar parmaklar arasında ezilerek koklanırsa patates kokusu hissedilir, dilimizle tadına bakarsak tadının hoş olmadığı görülür. Sporları: Küre şeklinde, 7-10 mikron büyüklüğündedir.
Yetişme Yeri Özellikleri
Ormanların altlarında özellikle kumlu topraklarda, verimli ovalarda 15-20 lik gruplar meydana getirerek yetiştiği görülür.
Diğer Özellikleri
Bu mantarın içinde bazı araştırıcılar «mappin» bulunduğunu yazarlar. Fazla miktarda yenir, gerekli ilk yardım yapılmazsa tehlikeli olabilir.
Mantar yemeğini yedikten en az 5 saat sonra, zehirlenme belirtisi gösteren mantar
Bu gruba giren mantar, miktarı ne olursa olsun, yedikten en az 5 saat sonra zehirlenme belirtisi gösteriyor (Yemekten sonra 5 saat zehirlenme ile en küçük bir belirti yoktur.). İnsan bünyesinin mukavemeti veya yenen mantarın miktarı az olması halinde zehirlenme belirtisi 5 saatten daha uzun zamanda görülebilir. Şayet bu mantarın 1/4 ünü bol yemek içinde yemiş olursa en geç 48 saat sonra zehirlenme belirtisi gösterir.
Zehirlenme Belirtisi
Zehirlenmenin birinci safhasında
Mantarı yedikten, 5 saat veya daha fazla zamandan sonra görüleceğinden yenilen maddelerin büyük kısmı, kana geçmiş olacaktır. Bu grup zehirlenmede, ishal ve istifralarla ön belirti sayılacağı gibi dayanılması zor ağrı ve sancılarda görülür. Zehirlenmede ilk yardım ile hastanın oyalanmaması gerekir. Derhal hasta bir klinik tedavisine alınmalıdır. Hekime gidinceye kadar, hastaya bolca su ve sulu yiyecekler verilmelidir. İshal kesilir diye hastaya sulu yiyecekler verilmez gibi yanlış bir düşünceye kapılmamalıdır. Bu arada hastanın iç organlarında ağrı ve sancılar gittikçe artar. Bu vaziyette hastaneye gelen hastanın mide ve barsaklarının temizlenmesinin hastaya bir yarar sağlamayacağı açıktır. Vücudun fazla miktarda su ve elektrolit madde kaybetmesinden dolayı görülecek klinik bulgular kendini gösterir.
Zehirlenmenin ikinci safhasında
Zehir maddeleri, iç organların özellikle karaciğer, merkezi sinir sistemi, böbrekler ve iskelet kasları çalışmalarını aksatır. Çocuklarda zehirlenmenin ikinci gününde, karaciğer çalışamaz bir duruma gelir ve çocuk komaya girer. Lüzumlu klinik tedavisi yapılamazsa zehirlenmenin ikinci günü sonunda çocuklarda % 95 ölümle sonuçlanır. Çocuk bir mantarın, 1/6 veya daha küçük bir parçasını yemişse iki gün şiddetli hastalık sonucu yine ölmeyebilir. Bunun yanında, yetişkinlerde bu mantarın zehir etkisi özellikle zehirlenmenin 2'nci' günü ile 5'nci günü arasında ölümlere yol açar. Zehirlenmenin 5'nci günü sonuna kadar ölüm vakası görülmemişse hasta çoğunlukla kurtulur.