Zehirlenmelerde Acil İlkyardım
Günlük hayatta çeşitli sebeplerle zehirlenmeler görülür. Zehirli maddelerin vücuda girmesi sonucu ortaya çıkan duruma ZEHİRLENME denir. Zehirlenme ağız yoluyla, solunum yoluyla ve deri yoluyla olabilir.
1- Ağız yolu ile olan zehirlenmeler
Ağız yolu ile alınan zehir sindirim kanalına geçer. Etkisini sindirim sisteminde gösterebildiği gibi sindirim kanalından emilmesi sonucu etki ettiği organlara göre de belirti verir.
a- Gıda zehirlenmeleri b- İlâçlarla olan zehirlenmeler c- Kimyasal madde ile (asit, alkali) zehirlenmeler d- Alkol zehirlenmeleri, alkolü ilâç grubuna sokabilirsek de sık görülmesi bakımından ayrı olarak ele almak uygun olmaktadır. 2- Solunum yolu ile olan zehirlenmeler a- Karbon monoksit zehirlenmeleri
b- Diğer zehirli gazlarla olan zehirlenmeler (Misâl: Savaş gazları) 3- Deri yolu ile olan zehirlenmeler a- Zehirli gazlarla olan zehirlenmeler b- Böcek öldürücü ilâçlarla olan zehirlenmeler
c- Diğer kimyasal maddeler ile olan zehirlenmeler (Misâl: Savaş gazları)
Zehirlenmelerde Genel Olarak Görülen Belirti ve Bulgular
(1) Görülen belirti ve bulgular zehirin cinsine, vücuda girme yoluna, zehrin alman miktarına, kişinin yaşına göre değişir.
(2) Ağızdan yanma, özel tat, yutkunma zorluğu, bulantı, kusma, karın ağrısı, karında kramp, ishal, halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi ve terleme görülebilir.
(3) Şuurda değişik derecelerde bozukluk olabilir.
(4) Solunum ve dolaşımda değişik derecelerde bozukluk hatta durma olabilir.
(5) Önemli durumlarda idrar miktarı azalır. Hatta hiç idrar çıkmayabilir.
(6) Görmede bozukluk, nabızda zayıflama, gözbebeklerinde küçülme (özellikle tarım ilaçlarıyla zehirlenme sonucu), kan basıncında düşme ve havaleler (kasılmalar) olabilir. Zehirlenmelerde Genel İlk Yardım Kuralları
Hayvan ısırmalarının ve sokmalarının dışında meydana gelen zehirlenmelerde yapılacak ilkyardım ana kuralları şunlardır: a- Zehiri vücut dışına atmak b- Vücut içindeki zehiri zararsız duruma getirmek c- Sulandırmak
Zehirlenmelerde aşağıdaki durumlarda kusturmayınız:
(1) Eğer hasta şuursuz ise
(2) Zehir, eğer asit gibi yakıcı özellikte ise
(3) Yutulan zehirde gaz ya da diğer petrolden elde edilen maddeler varsa
(4) Eğer alınan önlemlerle kusamıyorsa bekleyerek zaman kaybetmeyiniz. Hemen hastaneye götürünüz.
(5) Deriye zehirli madde bulaşmışsa bunu hemen sabun ve su ile bolca yıkayınız.
(6) Zehir ile bulaşık elbiseyi hemen çıkarınız.
(7) Kesinlikle hastaneye gönderiniz.
a) Ağız Yolu İle Zehirlenmelerde İlk Yardım
Ağız yolu ile olan zehirlenmelerde şu genel kurallara uyunuz:
(1) Zehirin antidotunu "panzehir" biliyorsanız onu içiriniz.
(2) Sonra birkaç bardak süt, yoksa yemek sodası (karbonat) karıştırılmış su ya da nişastalı su içiriniz. Böylece midedeki zehirli maddeyi sulandırmış olursunuz.
(3) Eğer elinizdeki bütün zehirlenmeler için kullanılan üniversal antidot varsa onu veriniz, üniversal antidotta iki kısım tıbbi kömür, bir kısım magnezyum oksit ve bir kısım tannik asit bulunur. Bir bardak suya bir yemek kaşığı karıştırıp birkaç kez içiriniz.
(4) Kusturmak için; yemek sodası karıştırılmış su ya da sabunlu su içiriniz. Eğer elinizde hardal varsa bir fincan suya bir çay kaşığı karıştırıp içiriniz. Arkasından bol miktarda su veriniz.
(5) Hasta yan tarafı üzerine masaya yatırınız. Başını biraz aşağı doğru sarkıtınız. Parmağınızı ağzına sokup dokunarak kusturunuz. Aynı işleme birkaç kez mide içindekiler boşalana kadar devam ediniz.
(6) Sonra hastaya süt ya da yumurta akı ile karıştırılmış su içiriniz. Patates püresi yediriniz.
(7) Zehirlenmeden sonra iki üç saat geçmişse mideden bağırsaklara geçmiş olan zehrin çabuk atılmasını sağlamak için müshil veriniz.
(8) Dinlendiriniz. Battaniye ile örtünüz.
(9) Tentürdiyot içenlere bir litre suya birkaç yemek kaşığı nişasta karıştırıp içiriniz. Sonra kusturunuz, bu işlemi birkaç kez tekrarlayınız.
(10) Asit içenleri kesinlikle kusturmayınız. Yumurta akı, yemek sodası karıştırılmış su yada zeytin yağı içiliniz.
(11) Alkollü, içenlere sulandırılmış sirke, zeytin yağı, süt yada yumurta akı içiliniz.
(12) Kesinlikle ve hemen hastaneye gönderiniz.
a) SOLUNUM YOLU İLE OLAN ZEHİRLENMELERDE İLK YARDIM (KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMESİNDE İLK YARDIM)
Karbonmonoksit gazı kömürün oksijen ile iyice yanmaması sonucu meydana gelen renksiz, kokusuz ve zehirli bir gazdır. Eksoz gazında, iyi yanmamış kömürde bulunur. Sigara içimi sonucunda vücuda girer, çok sigara içenlerin kanında oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobinin %10'u karbonmonoksit ile birleşir.
Soluk alma ile akciğerlere oradan da kana geçer. Karbonmonoksit kanda hemoglobin ile birleşir. Bu birleşmesi oksijenin hemoglobin ile birleşmesine göre 300 kez daha kolay olur. Bir kez birleştimi ondan kolay kolay ayrılmaz.ancak 2 saat temiz havada bulunmak ile bağlı bulunduğu hemoglobinden ayrılır.
Solunumlarında havada %1 oranında karbonmonoksit varsa soluk alma sonucu 10 dakika içinde ölüme yol açar. %0,2 oranında bulunan gaz yarım saat %0,1 arasındaki gaz iki saat içinde yapar.
Karbonmonoksit gazı kandaki hemoglobinin %25'ini tuttuğu zaman bulantı, baş dönmesi, kaslarda kuvvetsizlik olur. Deri kiraz kırmızısı rengindedir. Eğer bu durumda iken temiz havaya çıkılmazsa daha fazla karbonmonoksit kanda çok kısa zamanda birikir. Şuur kaybı gelişir. Kandaki birikim %75'i bulduğu zaman solunum durması ve ölüm olur.
İlk Yardım
(1) Zehirlenen kişiyi hemen temiz havaya çıkarınız.
(2) Kesinlikle yürütmeyiniz. Kollarını, bacaklarını oynatmayınız. Çünkü vücudun oksijen ihtiyacı gereksiz yere arttırılmış olur.
(3) Yakasını, kemerini gevşetiniz.
(4) Hava soğuksa üşütmeyiniz, battaniye ile örtünüz. Soğuk vücudun oksijen ihtiyacını arttırır.
(5) Solunum durmuşsa, düzensiz ise yada çok yavaşlamışsa düzenli olarak ağızdan ağıza suni solunum yapınız.
(6) Gerekirse kapalı kalp kompresyonu (dışarıdan kalp masajı) yapınız. Solunum durmuş, kalp çalışıyorsa beynin uzun süre oksijensiz kalması sonucu beyin hücreleri ölür. Bu durumda suni solunum yapılsa kişi bitkisel hayata geçeceğinden bir yararı olmaz.
a) Deri Yolu İle Zehirlenmelerde İlk Yardım
Deri ile temasa gelen zehirli sıvı ve gazlar, özellikle ziraat alanındaki kullanılan sıvılar ve kimyasal savaş maddeleri ile olan zehirlenmeler önem taşımaktadır. Fosforlu tarım ilaçları ile olan zehirlenmelere ülkemizde sıklıkla rastlanmaktadır.
(1) Zehirli gaz yada sıvıların bulunduğu bölgeden uzaklasınız.
(2) Elinizde varsa koruyucu elbise giyiniz, maske takınız.
(3) Elinizde test kağıtları, tüpleri yada ölçü aletleri varsa zehirin cinsini tespit ediniz.
(4) Zehir için en etkin ilacı kullanınız. Eğer bu enjektöre çekilmiş hazır durumda ise kolaylıkla zerk edebilirsiniz. Bu özellikle savaş zamanında önemlidir.
(5) Zehirli sıvı yada gazla bulaşmış elbiselerinizi çıkarınız.
(6) Bolca duş yaparak deriye bulaşmış zehirli maddeleri uzaklaştırınız.