İnsan Üreme Sistemi
Erkek Üreme Sistemi
Testisler: Sperm hücrelerinin geliştiği testisler, oval biçimde bir çift organdır. Vücud dışında torba içinde asılı olarak bulunurlar. Her testis yaklaşık olarak 1000 adet, kendi üzerinde kıvrımlar yapmış seminifer tüpçükler-den oluşur. Seminifer tüpçüklerin iç yüzeyi 3-4 tabaka sperm ana hücresiyle örtülüdür. Sperm ana hücreleri mayoz bölünme geçirerek çok sayıda sperm hücresi oluşturur. İlk oluştuklarında hareketsiz olan spermler (spermiyum), seminifer tüpçüklerden epididimis kanalına geçerler. Yaklaşık 6 m. uzunluğundaki epididimis kanalında spermiyumlar, 10-18 gün kadar kalabilirler. Burada spermler hareket ve dölleme özelliği kazanarak kısa sürede olsa depolanırlar. Olgunlaşan spermler epididimis kanalından, sperm kanalına geçerler. Sperm kanalı karın boşluğunu geçerek, idrar kesesini dışarıya bağlayan idrar kanalıyla birleşir. İdrar kanalı penisle dışarı açılır. Erkeklerde idrar ve üreme hücreleri aynı kanaldan dışarı atılır.
Spermatogenez (sperm oluşumu): Testislerde sperm oluşumuyla sonuçlanan olayların tümüne spermatogenez denir. Spermatogenez seminifer tübüllerde, ortalama 13 yaşında başlar ve tüm yaşam boyunca devam eder. Spermatogenezin ilk evresi, tüpçüklerin çeperlerinde bulunan sperm ana hücrelerin bölünmesiyle başlar. Bu hücreler diğer vücut hücreleri gibi 2n kromozom taşır. Daha sonra bunlardan bazıları büyüyerek birinci dereceli spermatositleri oluşturur. Böylece ana hücreler mayoz bölünmeye hazır hale gelir. Birkaç haftalık süreden sonra, pirimer spermatosit mayoz bölüme geçirerek (n) kromozomlu ikinci dereceden spermatositleri oluşturur. Bunların da bölünmesiyle spermatidler gelişir. Spermatidlerde gelişerek sperm hücrelerini oluştururlar. Spermatidlerden, sperm oluşumu şeklinde gerçekleşen olaya ise spermiyogenez denir. Spermiyogenezde hücre bölünmesi olmaz. Bu aşamada hücreler gelişir.
Spermiyogenez sonucu oluşan olgun bir sperm hücresinde, baş, boyun ve kuyruk kısmı ayırt edilir. Baş kısmında "Lizozom" enzimlerince zenginleştirilmiş bir akromozom bölgesi, bulunur. Lizozom enzimleri döllenme sırasında yumurta hücresinin zarını deler ve döllenmeyi sağlar. Sperm hareketinde etkili olan kuyruk, protein ipliklerden oluşmuştur. Hareket için gerekli enerji ise mitokondrilerde üretilen ATP'den sağlanır.
Erkek Üreme Sisteminde Salgı Üreten Bezler ve Salgıları.
Gelişmiş bir erkekte bir defada 3-5 cm3 meni dışarı atılır. Ortalama 200-300 milyon kadar sperm bulunduran bu sıvının büyük bir kısmı, prostat, kovper bezi ve seminal keseciklerden salgılanır. Seminal kesecikler, bir çift halinde bulunur. Salgılarını sperm kanalı içine boşaltır.. Salgı içeriği fruktoz bakımından zengin olup spermlerin beslenmesini sağlar. Prostat bezi de, idrar kanalı ve torbasının etrafında bir ciftir. Alkali özellik gösteren prostat salgısı, spermlerin yaşaması için uygun ortam oluştur. Seminal sıvı oluşumuna katkısı olan bezlerden diğeri, kovper bezidir. Kovper bezi salgısı, kanal iç ortamını nötralize ederek, spermlerin hareket ve dölleme yeteneğini artırır.
Erkek Üreme Sisteminde Hormonal Kontrol
1- Spermatogenezde etkili hormonlar.
a) Testosteron: Testisler tarafında üretilir. Testosteron, dış eşey organlarının büyümesi, seminalkese, prostat gibi yardımcı bezlerin büyümesi, sakal ve göğüs kıllarının çıkması, sesin kalınlaşması, erkeksi davranışların gelişmesi, kas gelişimi gibi ikincil erkeklik özelliklerinin gelişmesini sağlar. Hormonun diğer önemli işlevi, sperm ana hücrelerinin bölünmelerinde uyarıcı etki yapmasıdır.
b) Lüteinleştirici Horman (LH): Hipofizden salgılanan bu hormon testisleri etkileyerek testosteron salgısını kontrol eder.
c) Folikül uyarıcı hormon (FUH): Hipofîz ön lobundan salgılanan bu hormon, spermatidlerin sperm haline farklılaşmalarında rol oynar (spermiyogenez).
d) Östrojen: FUH salgısıyla testislerden salgılanır. Spermlerin olgunlaşması için gereklidir.
e) Büyüme Hormonu: Testislerin temel metabolik fonksiyonları için gereklidir. Büyüme hormonları özellikle sperm ana hücrelerinin sayısını artırır.