Mamografi Nedir
Mamografinin faydaları, Mamografi Hangi aralıklarla çektirilebilir?
Mamografi sayesinde, 50 yaş üzeri kadınlarda, kanserli dokunun hissedilebilir büyüklüğe ulaşmasından iki yıl önce yüzde 85-90 oranında saptanabildiğini söylemem sanırım yeterli; yani mamografi meme kanserinin erken teşhisinde oldukça önem arz ediyor. Bu da hem tedavi yöntemlerinin daha çeşitli olmasına hem de tedavi sonrasındaki yaşam süresi ve konforunun artmasına olanak sağlıyor.
Tarama amacıyla 40-50 yaş arasında iki-üç yılda bir, 50 yaştan sonra ise her yıl mamografi çektirilmesi ülkemizde de genel kabul görmüş bir yaklaşımdır.
Madem bu kadar etkili neden başka tetkikler de yaptırmak gerekiyor?
Çünkü her ne kadar mamografi hassas bir yöntem ise de tüm kanserleri saptama yeteneği yok. Bazen kanser var olduğu halde, hatalı olarak yokmuş gibi görüntü verebilir. Bazen de kanser olmadığı halde sanki kanser varmış gibi görüntü verebilir. Ayrıca mamografiyi çeken teknisyenin ve değerlendiren radyologun deneyimli olması, mamografi cihazının kalitesi ve kontrollerinin yapılmış olması da çok önemli.
O nedenle her zaman sadece mamografi yaparak tanı konulamaz.
Peki ya radyasyon? Memeye ışın almanın zararı yok mu? Mamografi çektirme sıklığı kanser riskini artırır mı?
Mamografi ile memeye radyasyon veriliyor, ancak bunun bilinen bir zararı yok. Bugüne kadar önerilen sürelerle mamografi çektirdiği için meme kanserine yakalanmış bir kadın olmamıştır. Bu nedenle doktorun önerdiği sıklıkla mamografi çektirmekten korkmamalı.
Mamografi çektirmeye gelirken açlık-tokluk ya da sıvı alımı ile ilgili herhangi bir şeye dikkat etmek gerekiyor mu?
Mamografi yapılırken aç veya tok olmanız fark etmez. Aynı şekilde tetkik öncesi herhangi bir ilaçlı sıvı içmek de gerekmiyor. Ancak mamografi çektirmek için belden yukarısının çıplak olması gerektiğinden, iki parçalı kıyafetle gelmek giyinip-soyunurken rahatlık sağlar. Ayrıca görüntü bozukluklarına sebep olacağından parfüm, deodorant vb. kozmetik kullanılmadan gelinmesi uygun olacaktır.
Mamografi Merkezleri
Adet döneminde de çektirilebilir mi? Mamografi çekiminde önemli midir?
Mamografi gerektiğinde her zaman çekilebilir, ancak âdet döneminde ortaya çıkan ödem ve hassasiyetin ortadan kalkmasını beklemek açısından, mamografinin âdetin bitiminden bir hafta sonra yapılması daha uygun olacaktır.
Mamografi nasıl çekiliyor? Sanırım biraz acıtıyor, memeyi sıkıştırmak mutlaka gerekli mi?
Aslında biraz ağrıya sebep olmakla birlikte, memenin sıkıştırılmasının faydaları oldukça fazla; örneğin memeyi sabitleyerek görüntünün bulanık çıkmasına engel oluyor. Ayrıca dokunun ezilerek incelmesi sayesinde daha az radyasyon alınmış olunuyor. Ama asıl önemlisi meme dokusu sıkıştırılıp incelince, normal ve anormal dokuları ayırt etmek daha kolay oluyor.
Mamografi Çekim
Mamografi çektirmek mutlaka gerekli mi? Başka rahatsızlıkların olması mamografi ya da ultrason çektirmeye engel midir?
Eğer cerrah muayene esnasında mamografiye gerek görmüşse veya yıllık rutin kontrollerde mamografi çektirmek için uygun yaşlarda (40 yaş ve yukarısı) ise mamografi çektirmek mutlaka gereklidir. Hamilelik gibi özel durumların dışında mamografi çektirmenin bir zararı olmaz.
Ultrason nasıl çektirilir? Ultrasonda da açlık-tokluk ya da sıvı alımı gibi herhangi bir şeye dikkat etmek gerekiyor mu? Adet döneminde olup-olmamak ultrason çekiminde önemli midir?
Ultrason kulağımızın duyamayacağı kadar yüksek frekanslı ses dalgaları ile çalışıyor. Dokulara çarpıp geri dönen ses dalgalarının yansıması ile elde edilen görüntüyü kullanıyor. Meme ultrasonunda aç veya tok olmak önemli değildir. Aynı şekilde ilaçlı sıvı vb. almaya da gerek yoktur. Yine iki parçalı giysi dışında özel bir hazırlığa gerek olmaz.
Bu yöntemde memeler sıkıştırılmadığı için âdet dönemindeki hassasiyet nedeniyle ağrıya sebep olmaz. Ancak yine de ödemin bitip memelerin normal boyutlarında olması açısından âdet bittikten sonraki hafta daha tercih edilebilir.
Yine de hatırlatmalıyım ki ultrason da mamografi gibi gerektiğinde her zaman çekilebilir
Ultrasonu kimlerden istiyorsunuz?
Ultrason, mamografi yapılmayan hamilelik, bebek emzirme gibi durumlarda tercih edilmekte. Aynı zamanda meme dokusunun yoğun olduğu 40 yaş öncesi durumlarda da ultrason ilk tercih edilecek olan yöntem. Ayrıca mamografi yapılan hastalarda da genellikle ek olarak ultrason kullanılıyor. Koltuk altlarının değerlendirilmesinde ve iğne ile parça almak (biyopsi) gerektiğinde de ultrason kullanılıyor.
Ultrason ve mamografide daha önceden çekilmiş filmler varsa getirilmesi gerekli midir?
Evet, ister ultrason olsun, isterse mamografi olsun, eski tetkiklerin film çekimine birlikte getirilmesi çok önemli. Çünkü hem filmi değerlendirecek olan radyolog hem de cerrah mutlaka eski filmler ile yenilerini karşılaştırmak ister. Bu durum, meme şikâyeti olan ve doktora başvuran her kadının uyması zorunlu bir kanun olarak kabul edilmeli ve uygulanmalı.
Başka ne gibi film teknikleri var meme için? Teknik alanda bu konu ile ilgili gelişmeler var mı?
Meme filmleri için gelişen teknolojiye paralel olarak ilerlemeler var muhakkak; örneğin "dijital mamografi" sayesinde doz ayarı, büyütme vb. birtakım işlemler yeniden film çekmeye gerek görmeden bilgisayarda halledilebiliyor. Ayrıca banyonun kötü çıkma ihtimali de ortadan kaldırılmış oluyor.
Benzer olarak, Bilgisayar Destekli Tanı Sistemi'nde ise dijital mamografi görüntüsü üzerinde özel bilgisayar yazılımları kullanılarak, meme kanseri yönünden şüpheli alanların cihaz tarafından otomatik olarak tespit edilmesi mümkün olmakta.
Şimdilerde kullanımı gittikçe yaygınlaşan "meme MR"ı ve daha başka teknolojik ilerlemeler, yakında meme taramalarında hayatımıza büyük kolaylıklar sokacaktır diye umut ediyoruz.
Ancak şunu da hemen eklemeliyim ki "her yeni çıkan yöntem eskilerinden mutlaka daha üstündür" şeklinde de düşünülmemeli. Bazı kadınlar "doğrudan gidip meme MR'ı çektireyim, mamografi ile neden uğraşayım" diye düşünüyorlar. Hâlbuki meme MR'ının kullanım yeri ile mamografininki bir değil.
Her türlü teknolojik ilerlemeye rağmen, günümüz itibariyle en faydalı tarama yöntemi tüm dünyada mamografidir.
Türkiye'de birçok görüntüleme merkezi var. Hastanelerde ve hastane dışındaki görüntüleme merkezlerinde hastaların dikkat etmesi gereken noktalar var mı?
Gerek hastanelerde gerekse hastane dışı görüntüleme merkezlerinde en önemli konu, bu merkezlerdeki cihazların demode olmamaları, bakım ve kontrollerinin düzenli olarak yapılıyor olmaları, ölçümlemelerinin standartlara uygun olmalarıdır.
Burada asıl akılda tutulması gereken konu, çekilen filmleri hastayı kontrol eden cerrahın görmesidir. Hastanelerde istenen filmler için doktorun yazdığı istem kâğıdı gerekli olduğundan, çekilen filmlerin cerraha ulaşması daha olası. Ancak görüntüleme merkezlerinde çekilen filmleri sadece bir radyolog değerlendirip raporunu yazıyor, ama bu yeterli değil. Bu filmin ve raporunun mutlaka bir genel cerrah veya bir meme cerrahı tarafından hastanın tıbbi hikâyesi, aile geçmişi ve muayene bulguları ile birlikte değerlendirilmesi gerekiyor.