Üst Ekstremite Tıkayıcı Arter Hastalıkları
Ateroskleroz Nedir
Üst ekstremitede genellikle ateroskleroz dışı nedenler ön plandadır. Inflamatuar ve vazospastik hastalıklar, anatomik anomaliler ve travma daha sık neden olarak karşımıza çıkar.
Aterosklerotik tıkanmalar: Semptomatik hastaların sadece %5'i ateroskleroz etyolojisine sahiptir. En sık etkilenen arter subklavyadır. Proksimalde oluşan tıkanmalar kolun zengin kollateral ağı nedeni ile çoğu zaman asemptomatiktır. Ama lezyon-ların distaldeki yayılımma göre klodikasyon veya istirahat ağrısı görülebilir. Proksimal subklavya tıkanmalarında kolun eforunda gerekli arteriyel akım vertebral arterden yani serebral dolaşımdan sağlanır. Bu durum "subklavyen steal sendromu" olarak bilinen arka sistem bulgularının oluşmasına yol açar. Arteriografi en sık kullanılan görüntüleme yöntemidir. Tedavi için subklavyen korotis transpozisyonu veya bypass ve perkütan balon an-jioplasti-stent uygulamaları yapılabilir.
Takayasu arteritis: Üst ekstremitede tıkanmaya yol açan en sık vaskülittir. Nabızsızlık hastalığı olarak bilinir. Asyalı kadınlarda daha sıktır. Alevlenmelerle seyreder. Yüksek sedimantasyon, anemi ve hiperglobülinemi saptanır. Mutlaka şüphe durumunda arkus aorta anjiografisi elde edilmelidir. Tüm büyük arkus dallarında multipl tutulum tipiktir. Medikal tedaviye cevap vermeyen ve üst ekstremite yaşamını tehdit eden durumlarda, hastanın sedimantasyonunun normal olduğu durumlarda, multipl tutulumdan ötürü, asandan aorta re-konstrüksiyonu yapılabilir. Sonuçlar parlak değildir.
Buerger hastalığı: Kolun küçük arter ve venle-rini tutan bir panvaskülit halidir. Genellikle alt ekstremite tutulumu da eşlik eder. Hastaların 20-40 yaşları arasında ve yoğun sigara içicisi olması, arte-riografide "mantar açacağı"gibi spiral kollateralle-rin varlığı tanıda yardımcıdır. Sigaranın kesilmesi çoğu hastada çok yararlı olur. Distal bypass şansı çok az hastada bulunabilir. İnatçı istirahat ağrısı ve gangren varlığında parmak ve distal ampütasyon-lar uygulanabilir.
Embolik tıkanmalar: Periferik embolilerin yaklaşık %15'i üst ekstremite arterlerine olur. Atrial fibrilasyon, miyokard infarktüsü, ventriküler anevrizma ve subklavian stenotik lezyonlar emboli kaynağı olabilir. Üst ekstremite emboliyi genellikle iyi tolere eder. Ancak el ve kolda iskemı bulguları varsa anjiografi ile görüntüleme, trombolitik tedavi seçenek olabilir. Antekübital bölgeden lokal anestezi ile yapılan embolektomi çoğu zaman sorunu çözer.
Raynaud hastalığı: Soğuk veya emosyonel uyarılar sonucunda el parmaklarında soluklaşma, si-yanoz ve hiperemi gibi geçici değişimlerle karakte-rize bir tablodur. Genellikle kadınlarda ve 40 yaş öncesi görülür. Primer Raynaud hastalığında etyo-lojik faktör saptanamaz. Sigaradan vazgeçilmesi, soğuk uyarısının kaldırılması gibi koruyucu önlemler alınır. Parmaklarda atrofi, ülserasyon gibi durumlarda ve hastalığın kalıcı bulgularla gitmesi durumunda nifedipin, kaptopril, ilioprost gibi ilaçlar kullanılır. Sempatektominin bir yararı yoktur.