Vasküler Travma
Çeşitli penetran ve kunt yaralanmalar sonucu arter ve venlerde oluşan yaralanmalara yaklaşım üç şekilde olur. İlk grup, yaşamı tehdit eden ve hemen cerrahi girişim gerektiren hastalardır. İkinci grup, bir rekonstrüksiyon ihtiyacı varolmasına rağmen görüntüleme yapılmasına izin verecek kadar zaman olan hastalardır. Son grubu ise vasküler travmadan şüphe edilen ve değerlendirilmesi gereken hastalar oluşturur.
Arteriyel yaralanma bulguları majör ve minör olarak ikiye ayrılır. Nabızların distalde palpe edilmesi vasküler travma olmadığı anlamına gelmemelidir. Günümüzde Duplek US tanıda çok sık kullanılmaya başlanmıştır. Ama anjiografi hala altın standart nitelikli görüntüleme yöntemidir.
Damar yaralanmasında primer amaç kanamanın durdurulmasıdır. Genelde lezyon yerine basmak veya lezyon tam üstüne turnike uygulaması ilk önlem olarak yeterli zamanı kazandırabilir. Lez-yonun proksimaline konulan turnike venöz dönüşü arttırarak kanamanın daha fazla olmasına yol açabilir. Yaralanma bölgesine körlemesine klamp konmaktan kaçınılmalıdır. Genelde proksimal kontrolün sağlanması ile daha rahat bir görüş alanı elde edilebilir. Damar yaralanması olan ve genel hali stabilize edilen hastalarda abdominal ve tora-sik boşluklar değerlendirilir ve olası ek yaralanmalar gözden kaçırılmamaya çalışılır.
Proksimal ve distal kontrol sağlandıktan sonra trombektomi yapılır ve arteriyel devamlılık primer onarım veya otojen greft interpozisyonu, venöz yama gibi yöntemlerle sağlanır. Birlikte kemik yaralanması varsa, geçici bir shunt konarak önce bu yapılar düzeltilir ve sonra damar rekonstrüksiyonu tercih sağlanır. Damar yaralanmalarında sentetik greft uygulanmasından kaçınılmalıdır.
Yüksek velositeli ateşli silah yaralanmalarında primer onarım yapılmamalı ve termal etkiden dolayı geniş rezeksiyon yapılıp araya otojen greft konmalıdır. Birlikte olabilen venöz yaralanmaların rekonstrüksiyonu için fazla zaman kaybedilmemeli ve bağlama seçeneği de akılda tutulmalıdır. Bu durumda arteriyel onarım için karşı, sağlam ekstre-miteden otojen greft kullanılır.
Altı-sekiz saatten daha fazla süre geçmiş yaralanmalarda kompartman sendromu gelişme olasılığı yüksek olduğundan revaskülarizasyon öncesi mannitol ile diürez sağlanması ve fasiotomi yapılması gibi önlemler düşünülür. Tüm bu önlemlere rağmen özellikle gecikmiş olan ve ek yapıların veya sistemlerin yaralanması gelişmiş bulanan hastalarda amputasyon olasılığı %40'a ulaşmaktadır.