Adrenal Kortikal Fonksiyon Testleri
Plazma Kortizol Düzeyi Testi
Plazma kortizol düzeyi en sık RIA yöntemi ile kontrol edilir. Gün boyu episodik değişmeler gösterir. Çünkü plazma kortizol düzeyine, hastanın tedavi amacıyla ya da diyetle aldığı tuz ve potasyum miktarı, anksiyete ve stres etki edebilir.
Bu nedenle sadece kortizol düzeyinin saptanması, tanıda çok önemli bir yer tutmaz. Diürnal ritmin saptanması, yani gün boyu belli aralıklarla genel olarak 08.00; 17.00; 24.00 saatlerindeki serum kortizol düzeyine bakılması uygun olur. Normal değerleri; Saat 08.00'de 5-24 mg/dl.
Saat 16.00-17.00'de 3-12 mg/dl.
Saat 22.00-24.00'de 3 mg/dl altındadır. Test yapılacak hastaların; . Gece rahat ve sakin uyumaları . Psikolojik olarak rahat olmaları gerekir. . Anksiyete ve stres durumları varsa hekime bildirilmelidir. Test için hastadan sabah saat 08.00'de ve günün diğer yukarıda belirtilen saatlerinde periferik venöz kan örneği alınarak laboratuva-ra gönderilmelidir.
İdrarla atılan serbest kortizolun değerlendirilmesi
Adrenal kortikal fonksiyonlarının belirlenmesinde, özellikle hiperkor-tisolizmin tanısında önemli bir testtif. Böbreğe gelen, bağlı ve serbest kortizol içeren kandan glomerüler filtrata sadece kortizol geçebilir, idrardaki serbest kortizol düzeyini yaş, şişmanlık vb. faktörler etkilemez. Hastanın 24 saatlik idrarı toplanır. Laboratuvara gönderilir. Normal değeri 6-20 mg/24 saattir. Kortizol düzeyinin artmış olması, genelde Cushing Sendromu ile birlikte olur.
Üriner 17. Hidroksikortikosteroid (17-OCHS) Bakılması
Kolay yapılan bir testtir. Hastanın 24 saatlik idrarının toplanarak laboratuvara gönderilmesi gerekir.
Normal değeri 24 saatlik idrarda yetişkin kadınlarda 7-2Ö mg, yetişkin erkekte 4.5-14 mgr.'dir.
Cushing Sendromunda değer artar, hipopitüarizm ve addison hastalığında değer azalır.
Üriner (idrarda) 17-Ketosteroidlerin (17-KS) Bakılması
17-KS testesteron ya da östrojenin yıkım ürünüdür. Kadınlarda 17-KS böbrek üstü korteks hormonlarından kaynaklandığı, erkeklerde ise 17-KS %50-70'inin testis steroidlerinin ürünü olduğu kabul edilmektedir. Normal değerleri yaşa ve cinse göre değişiklik gösterir. Erişkin bir kadında 24 saatte 5.0-17.0 mg. erkekte ise 8.0-12.0 mgr.dır.
Testin yapılması için 24 saatlik idrar örneği toplanır ve laboratuvara
gönderilir.
Plazma Adtenocorticotropic Hormone (ACTH) Düzeyi
Hastanın aç olması gerekir. Sabah 8.00'de periferik venöz kan örneği alınır ve laboratuvara gönderilir. Radyoimmünessey yöntemiyle değerlendirilir. Normal değeri 25-100 pg/ml.'dir. Tanıda önemli bir yer tutar. Değer yüksekse hipofiz tümörü ve ekto-pik ACTH sendromu, adrenal hiperplazi, normalin altında ise adrenal karsinom ya da adenom düşündürür.
Stimülasyon Testleri
Genellikle hormonal yetersizlik durumlarının belirlenmesi için yapılır. Hipotalamik, hipofizeradrenal eksenin yedek kapasitesi ve bununla birlikte stres yaratan uyaranlara yeterli yanıt verebilme yeteneğinin araştırılmasıdır. Bu testler aşağıda özetlenmiştir.
Corticotropin Releasing Hormon (CRH) Stimülasyon Testi
Bu test yapılmadan önce hasta tartılmalı ve vücut ağırlığı bilinmelidir.
İşlem sırasında hasta yatar pozisyonda olmalıdır. Hastanın ACTH ve plazma kortizol değerlerini belirlemek için periferik venöz kan örneği alınır. 1 mg/kg hesabı ile CRH hastaya IV yolla verilir. Vital bulgular kontrol edilmelidir. Hipotansiyon ve ateş basması meydana gelebilir.
Uygulamadan sonra 15, 30, 45, 60, 90 ve 120. dakikalarda kan örnekleri alınır ve eldeki tüm kanlar laboratuvara gönderilir. Hasta rahatlatılır.
Normalde ACTH ve buna uygun kortizol salgılanması, 30-60 dakika içinde artar ve birkaç saat yüksek düzeyde devam etmelidir.