Kolonoskopi Nedir
Kolonoskopi taraması, kolorektal kanseri saptamak ve çıkarmak—belki de önlemek—için altın standart olarak değerlendiriliyor. Bu uygulamayla kolon kanserlerinin %95'i saptanabilir ve prekanse-röz polipler kansere dönüşmeden alınabilir.
Kolonoskopide sigmiodoskopideki teknolojinin aynısı kullanılır, ama sigmoidoskopide olduğu gibi kolonun sadece alt kısmı değil, rektumdan çekuma 1,5-1,8 m uzunluğundaki kolonun tümü taranır. Tarama sırasında hekim, sigmoidoskopide kullanılan tipte, ışık, vide-o kamera, görsel alanı açmak için hava üfleyen bir alet ile doku biyopsisi veya polipleri almak için kullanılacak aletlerin geçeceği boş bir kanal içeren, uzun, esnek, ince bir hortum kullanır.
Kolonoskopi Hazırlığı
Fiberoptik esnek kolonoskop rektumdan yukarı, tüm kolon boyunca dikkatlice ilerletilir ve sonra da yavaşça geri çekilir. Video kameradan alınan görüntüler büyütülerek bir monitöre yansıtılır. Tarama sırasında dokulara veya poliplere biyopsi yapılabilir, polipler alınabilir. İşlem hasta açısından genellikle 30-60 dakika sürer, ama biyopsi yapılması veya polip alınması gerekirse uzayabilir. Aslında işlem sırasında görüntülerin incelenmesi ancak 12-15 dakika sürer.
Tüm polipler, prekanseröz görünmeseler de genellikle önlem olarak alınır. Alınamayacak kadar iri poliplere veya anomalilere biyopsi yapılır ve doku test için laboratuvara gönderilir.
Hekim bu testi ayakta hasta kapsamında uygular. Uygulama yapılacak kişiye genellikle hafif bir sedatif verilir. Bunun amacı bireyi bilinçli sedasyon adı verilen gevşemiş, uyuşuk bir hale sokmaktır. Bu genel anestezi değildir—kendi başınıza nefes alıp verebilirsiniz ve size söylenenlere cevap verebilirsiniz, ama kısa süreli unutkanlığa neden olur. Büyük olasılıkla yapılan işlemi hatırlamaz, ağrı ya da rahatsızlık hissetmezsiniz. (Kolonoskopi sonrası)
Aslında pek çok kişiye göre bu taramanın en sıkıntılı kısmı tüm kalın barsağın temizlenmesini gerektiren hazırlık aşamasıdır. Hekiminiz teste hazırlanmak için neler yapmanız gerektiğini ayrıntılı olarak anlatacaktır. Bu hazırlıklar çok önemlidir: Kolonunuz dışkıdan tam olarak temizlenmezse kolonun iç yüzeyi net olarak görülemez ve hekim işlemi yinelemek zorunda kalabilir.
Tüm hazırlık işlemi iki gün ya da biraz daha fazla sürer ve bu süre boyunca sürekli tuvalete yakın bir yerde bulunmak isteyebilirsiniz. Kolonoskopiden önceki gün diyet verilir. Diyette sadece tavuk suyu veya meyve suyu gibi katı madde içermeyen sıvılara izin verilir. Şekersiz kahveye ve çaya izin verilir, ama süt yasaktır. Kırmızı dışında her renk jelatine de izin vardır. Kan inceltici almamanız istenir.
Laksatife kolonoskopiden önceki akşam başlanır. Genellikle sıvıdır, ama hap şeklindeki laksatifler de artık bulunuyor. Bazıları bu tip laksatifleri yeğlemektedir. Hekiminizden bu konuda bilgi isteyin.
Kolonoskopinin ardından sedatifin etkisi geçene kadar gözlem altında tutulursunuz. Araba kullanamazsınız, bu nedenle birinin sizi alması için ayarlama yapmalı ya da taksiye binmelisiniz. Günün geri kalanında kendinizi zorlamayın ve laksatif kullanımıyla kaybettiğiniz sıvıyı yerine koymak için bol sıvı tüketin.
Biyopsi yapıldıysa veya polip alındıysa, rektumdan çok hafif bir kanama gelebilir. Bu normaldir. Ancak ağır kanamanız olursa veya şiddetli kramplar, ateş ya da titreme başlarsa hekiminizi arayın.
Kolon kanseri riski ortalama düzeyde olan, 50 yaş üstündeki herkese 10 yılda bir kolonoskopi yaptırması önerilir. Kanseröz polipler oldukça yavaş büyüdüğünden polip saptanmayan, riski artmış olmayanların on yılda birden daha sık kolonoskopi yaptırmasına gerek olmayacaktır. Yüksek risk altındakiler ise daha sık yaptırmalıdır.
Riskler ve dezavantajlar. Kolonoskopi girişimsel (invazıf) bir işlemdir. Dolayısıyla ufak bir risk taşır. Fiberoptik kolonoskopiden kaynaklanan delinme veya enfeksiyon riski her 1000 kolonoskopide bir ya da üç kişide görülür.
Kolonoskopiler her zaman hatasız olmaz. Kalın barsak içinde katlanıp kıvrıldığından tümörler, özellikle de yassı olanlar ve barsak duvarında gelişmekte olanlar gözden kaçabilir. Yılda bir yapılan dışkıda kan testleri bu tümörleri saptamaya yardım edebilir.
Vücudun susuz kalması da sıkıntı yaratabilir: Sodyum fosfat içeren bir lavman ya da oral laksatif kullandıysanız, su kaybetme riskiniz olabilir. Bol sıvı almalısınız, elektrolit içeren solüsyonları da düşünebilirsiniz. Piyasada çok çeşitli çözümler bulunmaktadır. Hekiminize ne önerdiğini sorun. Sodyum fosfat içeren formüller bazılarında böbrek hasarı riskini de artırabilir.
Kolonoskopi yaptırmadan önce hekiminizle genel sağlık durumunuz, kronik hastalıklarınız ve reçetesiz ilaçlar ve besin destekleri dahil, aldığınız tüm ilaç ve destekler konusunda konuşmalısınız.