Anaflaktik Şok Hakkında Genel Bilgiler
Anaflaktik şok, maruz kalınan aller-jik bir madde sonucu, mast hücresi ve bazofıllerden aniden inflamatuar medi-yatörlerin salınımı sonucu ortaya çıkan ağır bir dolaşım bozukluğudur. Uyaran maddeyle temastan sonra, saniyeler veya dakikalar içinde ilk semptomlar görülür. Mast hücresi ve bazofillerin yüzeyindeki spesifik antikorların antijenle reaksiyonu sonucu, bu hücrelerden his-tamin, trombosit aktive edici faktör gibi mediyatörler salınır. Bu mediyatörler dolaşıma girerek vazodilatasyon, bron-kokonstriksiyon, kaşıntı, damar geçirgenliğinde artışa neden olurlar.
Anaflaktik şoka neden olabilen başlıca ajanlar şunlardır:
antibiyotikler (örn; penisilin, sül-fonamid, vankomisin vs)
kan ve kan ürünleri
böcek, yılan ve arı sokmaları
hormonlar (örn; insülin, kalsito-nin vs)
iyotlu kontrast maddeler
yiyecek maddeleri (örn; fındık, çilek, çikolata vs)
Klinik
Anaflaktik şokta, şok tablosu çok hızlı ortaya çıkar. Bulgular, allerjen ile temastan birkaç saniye sonra başlar ve birbirini izler. İlk semptom, sıklıkla iç sıkıntısını takip eden ve giderek artan bir fenalık hissidir. Dudak çevresinde iğne batması tarzında bir his gelişir. Solunum sistemine ait şikayetler boğazda tıkanma hissi ile başlar, ilerleyici solunum güçlüğü, ses kısıklığı ve öksürük olarak devam eder. Damar geçirgenliğinin artmasının sonucu olarak pulmoner ödem gelişirse dispne ve si-yanoz görülür. Düzensiz kalp atışlarının eşlik ettiği zayıf nabız ve hipotansiyon başlangıç bulgularındandır. Şok ilerledikçe aritmiler, ileti bozuklukları ve mi-yokardiyal iskemi ile beraber olan taşi-kardi görülür. Deri semptomları; deride kızarıklık, ürtiker plakları ve kaşıntıdır. Avuç içi ve ayak tabanlarında başlayan kaşıntı tüm vücuda yayılır. Derinin yanı sıra mukozalar da işe karıştığında dudaklar, göz kapakları ve yüz şiş bir görünüm alır. Diğer şok semptomları arasında bayılma, konvülziyonlar, göz yaşı akması ve burun akıntısı sayılabilir.
Tanı
Anaflaktik şok, diğer şok tiplerinden kolayca ayrılır. En önemli tanı kriteri, hastanın duyarlı olduğu madde ile temastan hemen sonra meydana gelen bir olay olmasıdır. Anamnez ve fizik bulguların değerlendirilmesi çoğu kez tanı için yeterlidir.
Tedavi
İlk yapılması gereken solunura yolunun emniyete alınmasıdır. Bunun için endotrakeal entübasyon yapılması gerekli olabilir. Larinks ve mukoza ödemi gelişmeden önce hastalar entübe edilmelidir. Aksi takdirde entübasyon işlemi zor olabilir.
Damar yolu açıklığı sağlandıktan sonra sıvı ve ilaç desteği başlanmalıdır. Epinefrin, histamin antagonistleri, do-pamin ve norepinefrin sık kullanılan ilaçlardır. Epinefrin, ilk seçilecek ilaçtır. Subkutan, intravenöz, intramusküler ve endotrakeal yoldan kullanılabilir. Ancak acil durum söz konusu olduğundan intravenöz (0.5 mg) ve endotrakeal (1 mg) yol tercih edilmelidir.
Histamin antagonistlerinden difen-hidramin ve ranitidin de mümkün olduğunca erken uygulanmalıdır.
Bu hastalarda epinefrin ve histamin antagonistlerinin tekrarlanan dozlarına rağmen hipotansiyon devam ederse sıvı yüklemesi yapılmalıdır. Sıvı verilmesine cevap alınmazsa dopamin ve norepinefrin infüzyonları ile arteriyel tansiyonun yükseltilmesine çalışılmalıdır.
Bu hastaların genel durumları düzelene kadar yoğun bakım ünitelerinde yakın takipleri gereklidir.