Hemostaz ve Koagülasyon Mekanizması
Vasküler bütünlüğün bozulmasının ardından, kanın durmasına hemostaz denilir. Bu yolla hasarlı damar bölgesi kapatılır ve daha fazla kan kaybı engellenir. İlk görülen olay damarın büzülmesi ve trombositlerin kollajene bağlanması ile tetiklenen, trombositlerden yapılmış geçici bir hemostatik tıkaç oluşmasıdır. Bu olayı geçici tıkacın kesin tıkaç haline dönüşmesi izler.
Kanın pıhtılaşması (koagülasyon), memelilerin yüksek basınçlı dolaşım sisteminde kan damarlarının hasar görmesinin ardından onarımın doğru yapılmasına yardımcı olan bir savunma sistemidir. Pıhtılaşma mekanizmasının in vivo etkisi normalde, sağlam damarlarda pıhtı oluşumunu önleyen ve kanın sıvı halde tutulmasını sağlayan sınırlayıcı tepkimelerle dengelenir. Burada önemli olan damar içi pıhtılaşmayı önlerken, kanama olmasını da engellemek için çok sayıda, karmaşık ve birbirleriyle karşılıklı ilişkili sistemler arasında bir dengenin sürdürülme zorunluluğudur.
Hemostazda 4 faz vardır:
1- İlk faz hasarın distalindeki damarların konstriksiyonudur.
2- İkinci faz hasar bölgesinde geçici bir trombosit tıkacının oluşmasıdır. Trombositler damar duvarı hasarının meydana geldiği yerde kollajene bağlanırlar ve trombin, ADP, tromboksan A2 (TxA2) veya epinefrin aracılığı ile aktif hale getirilirler Aktiflenmiş trombositlerden iki tip granül salınır:
A. a granüller trombospondin, fîbrinojen, vWF, faktör V ve hemostaz ile ilgili diğer proteinleri içerir
B. Dense granüller ise kalsiyum iyonları ve ADP den zengindir. Glikoprotein Ilb- illa kompleksinin bazı plazma proteinleri (örn; fibrojen) için reseptör olarak eksprese olması trombosit tıkacı ve fibrin pıhtısının oluşması için önemli olabilir. Aktifleştikten sonra morfolojik ve biyokimyasal olarak değişime uğramalarının ardından trombositler, fîbrinojen varlığında trombosit tıkacı oluşturmak üzere agrege olurlar.
3- Üçüncü faz trombosit tıkacını ve/veya kırmızı hücreleri yakalayarak daha stabil olan ve trombüs meydana getiren pıhtı veya fibrin ağının oluşumudur.
4- Dördüncü faz pıhtının plazmin tarafindan parsiyel veya komple çözülmesidir.
Geçici tıkaç içinde trombositlerin yaptığı gevşek kümeler fibrin ile birbirlerine bağlanır ve kalıcı pıhtı haline çevrilir. Fibrin oluşmasından sorumlu pıhtılaşma mekanizması, etkin olmayan enzimlerin etkinleştirildiği ve etkinleştirilmiş enzimlerin daha sonra diğer etkinsiz enzimleri etkinleştirdiği, şelale (cascade) şeklinde bir grup tepkimeyi içerir. Sistemin çok karmaşık olması geçmişte, adlandırmada değişikliklere neden olmuşsa da, pıhtılaşma faktörlerinin çoğu için bir numaralama sisteminin kabul edilmesiyle durum sadeleştirilmiştir