Helmint Nedir, Helmint Tanısı
Helmint enfeksiyonlarının laboratuvar tanısında: dışkı, duodenum sıvısı, perianal bölge materyali, kan, idrar, balgam, beyin omurilik sıvısı (BOS), deri kazıntısı, biyopsi ve otopsi materyali ve doku sıvıları gibi materyaller incelenir. Bu örneklerde görülen yumurta, larva ya da erişkinler uygun yöntemlerle toplanır ve özelliklerine göre tanımlanırlar. Görülen yapıların büyüklüğü, şekli, rengi, çeperinin yapısı ve dönemi (erişkin mi, yumurta mı gibi) tanıda önemli temel taşlarıdır.
Hastadan alınan materyaller direkt olarak veya kalıcı preparat hazırlanarak incelenir; indirekt tanı yöntemleri uygulanabilir. İndirekt tanıda serolojik deneyler ve cilt testleri kullanılır. Helmintiyozların tanısında kültürün ve hayvan deneylerinin pek bir yeri yoktur. Çünkü çok karmaşık bir yapıya sahip olan helmintlerin in vitro olarak tüm gereksinimlerini karşılayabilecek besiyerlerini hazırlamak hemen hemen olanaksızdır ve pratik de değildir.
Dışkı Örneklerinin İncelenmesi:
Dışkı incelenmesi ile sindirim kanalında, safra yollarında, akciğerlerde, mezenter venlerinde yerleşmiş olan ve buralarda yumurtlayan helmintlerin neden oldukları helmintiyozların tanısı konabilir. Dışkı örneklerinde bu parazitlerin yumurtaları veya larvaları görülerek tanı konur. Bu amaçla yapılacak dışkı incelemesinde aşağıdaki noktalara dikkat etmek ve uygun yöntemleri uygulamak gerekir.
Mikroskopta İnceleme: Bunun için, bir miktar dışkı, lam üzerine konan 1-2 damla serum fizyolojik içinde süspansiyon haline getirilir, üzerine lamel kapatılır ve lamelin kapsadığı alan 10x objektifle taranır. Tarama esnasında şüpheli yapılar görüldüğünde 40x objektife geçilir. Böyle bir incelemede helmint yumurtaları tipik görünümlerinden, larvalar da tipik morfoloji ve hareketlerinden tanınır. Larvaların cins ve türlerinin belirlenmesi daha ileri incelemeleri gerektirir(63).
Kato-Katz Yönteminin Uygulanması
Kato yöntemi, özellikle çok fazla dışkı örneği incelenmesi gereken taramalarda ve yumurtaların dışkıda az sayıda bulunduğu durumlarda helmintlerin saptanmasında yararlı bir yöntemdir. Çünkü bu yöntemle, direkt incelemede incelenen dışkı miktarından kat kat fazlası incelenebilir. Preparatların hazırlanmasında selofandan yapılmış özel lameller kullanılır
Çoklaştırma (Konsantrasyon) Yöntemleri
Dışkıdaki helmint yumurtalarının, direkt inceleme ile saptanamayacak kadar az olduğu varsayımıyla, çoklaştırma yöntemlerine başvurulur(63). Dışkının incelenmesinde çoklaştırma yöntemlerinin en önemli avantajı, yalnızca direkt yaymalar ve kalıcı boyalı preparatlar incelendiğinde gözden kaçabilen seyrek organizmaları ortaya çıkarmasıdır
Çoklaştırma yöntemleri yüzdürme ve çöktürme olarak ikiye ayrılır. Çöktürme santrifüj ile sağlanabilir. Çökelti genellikle dışkıdaki bütün parazitleri içerdiği için çöktürme yöntemleri tanı laboratuvarlarında daha sık kullanılmaktadır. Bu yöntemlerin en büyük dezavantajı çökelti incelenirken aşırı dışkı artığının parazitlerin varlığını maskeleyebilmesidir. Çöktürme yöntemlerinin avantajı ise hem taze hem de saklanmış dışkı örnekleriyle kullanılabilmesidir
Preparattaki materyalin partikül yoğunluğunu azaltarak parazitlerin daha kolay görülmelerini sağlamak amacıyla, çökeltinin bir iki damlasını %0,85’lik serum fizyolojik solüsyonunun 1-2 damlasıyla sulandırmak yararlıdır. Protozoon kistlerini daha kolay görmek için preparat hazırlanırken aynı lam üzerinde ikinci bir çökelti damlası iyot solüsyonuyla seyreltilerek incelenebilir
Yüzdürme yöntemlerinin temel prensibi yüksek özgül ağırlıklı solüsyonların parazitleri dışkı artıklarından bağımsız olarak yüzdürmesidir. Yüzdürme sonrası elde edilen materyal dışkı artıklarından oldukça arınmıştır ve parazitler çöktürme yöntemiyle elde edilen çökeltiye oranla daha kolay fark edilir. Protozoon kistleri ve nematod yumurtalarının çoğu bu yöntemlerle yüzer; ancak kullanılan solüsyonun özgül ağırlığına bağlı olarak, birçok sestod ve trematod türüne ait daha ağır yumurtalar yüzmeyebilir ve yanlış negatif tanılara neden olabilir. Rutin çoklaştırma yöntemi olarak yüzdürme yöntemlerini kullanan laboratuvarlarda hem yüzey filmi, hem de çökelti incelenmelidir.
Kaynak; http://zehirlenme.blogspot.com