Tükrük bezleri yaygın dağılım gösterir. Majör tükrük bezleri parotis, submandibular ve sublingual bezlerdir.
Tükrük bezlerinin en büyüğü olan parotis bezi,
ortalama olarak 14-28 gr’dır. Bu bez yüzün yan tarafında, dış kulak yolunun
kısmen önünde ve kısmen de aşağısında yer alır. Parotis bezi, derin boyun
fasyası ile süreklilik arz eden fibröz bir kapsül (parotis fasya) ile
sarılmıştır (5,6). Bez yüzeyel ve derin olmak üzere iki bölümden oluşur. Bezin
ana parçası ramus mandibula ile processus mastoideus arasında sıkışmıştır. Bu
bölge parotis bezi dışında, n. facialis ve dalları, duyusal ve otonomik
sinirler, eksternal karotis arter ve dalları, retromandibuler (posterior
fasyal) ven ve parotis lenf nodlarını içerir. Parotis bezinin esas kanalı
(Stensen) oral kavite içerisinde 2. maksiller molar dişin karşısına açılır.
Submandibuler bez yaklaşık 7-8 gr ağırlığında,
mandibula angulusu ön ve altında, trigonum submandibularede yerleşmiştir.
Submandibular glandlar Warthon kanalı ile dil kökündeki karunkula sublingualise
açılır (5).
Sublingual bez, ağız tabanında frenulum
linguae’nın iki yanında yer alır, yaklaşık 3gr ağırlığındadır. Belirgin bir
kapsülü yoktur. Boşaltıcı kanalı 8-20 duktustan oluşur. En kalın duktusuna
sublingualis majör (Bartholin kanalı), diğer kanallara sublingualis minör
(Rivinus kanalı) denir. Bartholin kanalı submandibular duktus ile karunkula
sublingualise, diğer kanallar doğrudan plika sublingualise açılır (6).
Minör tükrük bezleri labial, bukkal, palatin ve
lingual olmak üzere başlıca dört grup halindedir. Kendi küçük duktusları ile
doğrudan ağız boşluğuna açılırlar ve bu nedenle merokrin bezler grubuna dâhil
edilirler. Oral kavitede tonsil üst kutbunda (Weber glandı), tonsil
plikalarında ve yaygın olarak yanak, dudak, damak ve dilde, farengeal, molar
veya retromolar (Carmalt glandları) bölgelerde yer alırlar