İlaç alerjisinin
klinik olarak ortaya çıkmasında çeşitli faktörler rol oynamaktadır. Bunlar,
ilacın kendisine ait faktörler, tedavi rejimine ait faktörler ve konağa ait
faktörler olarak sınflandırılırlar.
İlaca Ait Faktörler
Günümüzde çok sayıda
değişik ilaçlar kullanılsa da; alerjik reaksiyonlardan sorumlu olanlar daha
küçük bir gruptur (46). Antibiyotikler, antiepileptikler, anti HIV ilaçlar,
genel ve lokal anestetikler ilaç alerjisi reaksiyonlarının büyük kısmından
sorumludurlar. Non
steroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAİİ) ve radyokontrast
maddeler de ilaç alerjisi benzeri reaksiyonlara yol açabilirler. Ancak her iki
ilaç da genelde non immunolojik
yolla etkilerini gösterdiği için onları daha genel bir tanım olan ilaç aşırı
duyarlılık reaksiyonları içinde sınıflamak daha doğru olacaktırİlacın yapısı gereği
reaktif olması (hapten hipotezini destekler şekilde) immun reaksiyonu
uyarmasını kolaylaştırır. Beta laktam grubu antibiyotikler bu konudaki en önemli
örneklerdir. İlacın sık kullanımı duyarlılaşmayı arttıran başka bir etkendir
(48). İlaç yapısında makromoleküler kontaminant kalıntıların ya da yardımcı
maddelerin olması eriyebilirliği arttırarak ilaç alerjisi oluşumuna katkıda
bulunur (49). Çapraz epitoplara maruziyet de ilaç alerjisi için risk
faktörlerindendir.
Tedavi Rejimine Ait
Faktörler
İlacın aralıklı ve
tekrarlayıcı şekilde kullanılması aralıksız tedaviye göre duyarılaştırmayı daha
çok arttırır gibi görünmektedir (50). Elde yeteri kadar kanıtlanmış veri olmasa
da parenteral yolun
oral yola
göre daha immunojenik olduğu düşünülmektedir. İlacın cilde topikal uygulanması
da önemli bir duyarlılaşma yoludur.
Konağa Ait Faktörler
Hastanın kistik
fibrozis ya da immun yetmezlik gibi uzun süre ya da sık ilaç kullanmasını
gerektirecek hastalığa sahip olması ya da enfeksiyoz mononükleoz ve AIDS gibi
hastalıklar sırasında sırasıyla aminopenisilin veya sulfonamid grubu ilaçlar
kullanması ilaç alerjisi reaksiyonuna maruz kalma riskini arttırır. Atopi ilaç
alerjisi riskini arttırmaz ancak atopisi olan bireyler ağır ve fatal penisilin
anafilaksisi için risk taşırlar (54). Hastanın önceden aynı ya da çapraz
reaktif bir ilaçla reaksiyon geçirmiş olması ya da antibiyotik duyarlı bir
ebeveyne sahip olması ilaç alerjisi riskini arttırır. Bunun yanısıra hastanın
multipl ilaç alerjisi olması ya da yapısal olarak ilişkisiz bir ilaçla dahi
reaksiyon geçirmiş olmasının da ilaç alerjisinde risk faktörü olabileceği
belirtilmiştir. Bazı ilaç alerjilerinde ise genetik yatkınlığın rol oynadığı
saptanmıştır (HLA-B*5701 Abacavir duyarlılığı).