Moleküler formül; (C3H6N6), IUPAC (International Union of
Pure and Applied Chemistry-Chemical nomenclature) ismi; 1,3,5-triazin
-2,4,6-triamin, Molar kütle 126.12 g / mol. Melaminin % 66 oranında azot
içerdiği belirtilmiştir.
Melamin organik bir bileşiktir. Alman kimyager Justus von
Liebig tarafından 1834'te sentezlenen melamin, formaldehitle birleştirildiğinde
ısı ile sertleşen, çok dayanıklı bir plastik (melamin reçinesi) meydana
getirmekte ve ev aletleri (mutfak gereçleri, cihazlar, aydınlatma vs),
gübreler, mutfak tezgâhları, yangın geciktiriciler, yapıştırıcılar, kumaşlar ve
kuru-silinebilir plakalar (beyaz tahtalar) gibi malzemelerin üretiminde
kullanılmaktadır. Reçinelerden gıda üretimi sırasında gıda ile temas olsa da
genellikle gıdalarda iz miktarlarda melamin mevcuttur. Gıdalarda eser
miktarlarda bulunabilen melaminin bu seviyesi insan sağlığı için herhangi bir
risk teşkil etmediği belirtilmiştir.
Melamin 1950 ve 1960’larda yapısındaki yüksek azot
içeriğinden dolayı gübre olarak kullanılmıştır. Sonraları melaminin gübre
olarak oldukça pahalı olduğu ve yerine daha ekonomik azot kaynakları tercih
edilmiştir.
Melamin yüksek oranda azot içerdiği için 1958 'den itibaren
büyükbaş hayvan yemlerinde protein olmayan azot (NPN-non protein nitrogen)
kaynağı olarak kullanılmış, 1978 'de yasaklanmasına karar verilmiştir.
Melamin’in
Toksikolojik Özellikleri
İnsanlarda ağız yoluyla alınan melamin toksisitesi ile
ilgili çalışma yoktur. Toksisite verilerine esas olarak koyun, kedi, köpek,
fare ve sıçan çalışmaları gelmektedir. En endişe verici olanı renal
toksisitedir. Ciltte, gözlerde doğrudan temas sonucu ve inhalasyon ile solunum
yollarında tahrişe neden olduğu bulunmuştur.
Melaminin oral yoldan yenmesi mesane kanseri, üreme
hasarları, mesane ya da böbrek taşlarına, böbrek yetmezliğine neden olabilir.
1953 yılında yapılan bir çalışmada, bir yıl boyunca melamin ile kontamine
besinlerle beslenen köpeklerin % 3’ünde aşağıdaki değişiklikler olduğunu
bildirilmiştir. Vücut ağırlığında azalma, melamin kristalüri, idrarda protein
ve gizli kan bulunmuştur. Yine 1953 yılında koyunlar üzerinde yapılan bir
çalışma ile akut böbrek toksisitesi gösterilmiştir. 100g oral dozda melamin
verilen tüm koyunların öldüğü, azaltılarak oral verilenlerde böbrek toksisiteleri
gözlenmiştir. Melaminin düşük dozlarda toksik olmadığı bildirilmiştir. Ancak
Amerikan Veteriner Laboratuar Teşhis Derneği tarafından yaptırılan bir
araştırma da siyanürik asit ile birleştiğinde, çözünmeyen kristaller
oluşturarak böbrek taşlarına neden olmakta; özellikle bebekler ve küçük
çocuklar gibi hassas bireylerde böbrek yetmezliği sonucunda ölüme yol
açabilmektedir. Yetişkinlerde, melamin sadece çok yüksek konsantrasyonlarda
tehlike yaratmakta olduğu bu nedenle kronik toksisite potansiyeli olduğunu
belirtilmiştir.
Hayvanlarda yapılan çalışmalarda melaminin üremeye olumsuz
etkisinin olduğu, kanser ve böbrek yetmezliğine yol açabildiği bildirilmiştir.