Amanita Muscaria (L. ex Fr.) HOOKER (Delirtici - Zehirli)
Mantarın Özelliği
Kırmızı şapka derisi üzerinde, beyaz renkli, yumuşak lekeler, sapın volva (çanakçık) içinde bulunuşu, şapka derisinin altında olan etinin açık turuncu renkli oluşu, sapın şapkaya yakın kısmında manşet (yaka) görülüşü ile hem diğer mantarlardan nemde Amanita türlerinden ayrılır
Morfolojik Özellikleri
Şapka: Genç mantarlarda üzeri beyaz siğilli, yumurta şeklinde, gelişme ilerleyince şapka şemsiye gibi açılır. Şapka üzerindeki deri kırmızı veya turuncu renktedir. Üzerinde yumuşak beyaz renkli lekeler vardır. Genç mantarlarda lameller bir örtü tarafından örtülür (Velum Üniversal). Gelişme ilerleyince bu örtü sap üzerinde manşet veya yaka şeklinde görülür. Lameller: Genç mantarlarda sık dizilişli ve beyaz renkli, gelişmiş olanlarda seyrekleşir ve rengi beyaz sarımsı olur. Lamellerin enleri 7 -10 mm. civarındadır. Sap: Çoğunlukla silindir şeklinde ve sarı renklidir. Genç mantarlarda içi dolu gelişmiş mantarlarda ise içi oyulur ve ağsı bir yapı alır. Sap toprak içinde bir volva (çanakçık) içinde bulunur. Genç mantarlarda saptan ayrı, gelişmiş mantarlarda ise şapkaya yapışmış ince çizgili sarı renkli yaka vardır. Büyüklüğü: 10-12 cm. boyunda ve 2 - 3 cm. çapındadır. Volva (çanakçık): Genç mantarı bütünüyle örten örtü, toprak içinde sapı muhafaza eder ve mantarın beslenmesini sağlar. Genç mantarlarda mantarın şapka kısmından daha büyük olduğu görülür. Mantarı tanıtan özelliklerinden biridir. Etli kısmı: Az, gevrek, şapka derisinin altında ve şapka kenarlarında açık turuncu renkte görünüşü, mantarı diğer mantarlardan ayıran mühim özelliklerinden biridir. Sporları: Oval ve üstü tanelidir. Büyüklüğü: 6,8 - 8,5 x 8,5 -11,9 mikrondur.
Yetişme Yeri Özellikleri
Haziran ayından Kasım ayına kadar, hemen her cins ormanda ve tarlalarda yetişebilir. Fakat en fazla sonbaharda yetiştiği görülür. Mantar tek tek yetiştiği gibi 15-20 lik gruplar meydana getirerekte yetişir. Göl ve akarsu kenarlarında yaygın olarak görülür.
Diğer Özellikleri
Bu mantar, mantarların görünüş yönünden en gösterişli olanlarındandır. Bu nedenle hemen her kitabın (mantarlarla) kapak resmi bu mantardan meydana gelmiştir. Kitapların baş sayfasına geçişi çok zehirli olduğu için değil ama, gösterişli olduğu içindir.
Mantarın yapılan analizlerinde; Musoarin, Hyosiyamin, Mantar atropini, Scopolamin ve Bufotenin gibi maddeler elde edilmiştir. Amanita muscaria mantarından zehirlenen şahıslar, zaman zaman güler, zaman zaman ağlar, eğer mantardan az miktarda yemişse hayal dünyasına dalar gider. Göz pupillarında farkedilen bir genişleme görülür. Mantar zehirlenmelerinde kullanılan atropin (Atropa belladonna bitkisinden elde edilen) bu mantar zehirlenmesinde çok dikkatli ve kontrol edilmeden verilmemelidir, aksi halde hastada atropin zehirlenmesi ile mantar zehirlenmesi birbirine karışır (Hasta ölebilir).
Aslında Amanita muscaria mantarı çok tehlikeli değildir. Fakat fazla miktarda yiyerek hastaya hiç bir ilk yardım ve klinik tedavisi yapılmazsa, çocuklarda mantarı yedikten 12 saat, yetişkinlerde ise daha sonra ölümlere sebep olabilir.