Levodopa ve dopamin agonisti ilaçların yan etkileri var mı?
Evet. Bunlar;
1. Geri tepme (rebound) etkisi: Sözgelimi 125 mg. Levodopa + Benserazide üç saat iyi gelirken, etkinin zaman içinde iki saate inmesi gibi. Bu durum ilacın biyolojik yarı ömrünün süresiyle (kısa oluşuyla) ilgilidir. Levodopa alanların yüzde 20-35'inde görülür. Çaresi dozu artırmaktır.
2. Tolerans gelişimi: İlacın iyi gelen dozunun zamanla aynı iyi etkiyi yapmamasıdır. Çaresi, yeni bir dopamin agonisti eklemektir.
3. Ogmentasyon (augmentation): Semptomların şiddet-lenmesidir. Belirtilerin gece yerine gündüz saatlerine kayması ve aynı tedaviye rağmen tedavi öncesine göre daha şiddetlenmesi anlamına gelir.
Levodopa cinsi ilaç tedavisi görenlerin yüzde 65-80'in-de, Dopamin agonisti ilaç alanların yüzde 10-25'inde tedaviden yaklaşık altı ay veya iki yıl içinde çıkar.
Yaklaşım, kullanılan ilacı dört-beş gün içinde azaltarak kesmek ve yerine yeni bir dopamin agonisti kullanmaktır.
Ogmentasyonun muhtemel nedeni santral sinir sistemine etkili ilaçların (L-dopa ve diğer dopaminerjik ilaçların) düşük dozlarının inhibitör ve yüksek (veya bedende birikim yapan) dozlarının uyarıcı-stimüle-aktive etmelerine bağlı olabilir. Buna, bu örnek ilaçların "iki fazlı veya ikili etkisi" denmektedir.
4. Ergo cinsi dopaminerjik ilaçların damar daraltıcı yan etkileri unutulmamalıdır. İlk hastamla ilgili olanlar hatırlanmalıdır. Plevra ve retroperitoneal doku fibrosisi de yapabilmektedirler.
5. Ergo olmayan dopamin agonistlerine bağlı "gündüzleri ani uykuya geçiş" atakları şeklinde, spesifik soporofik (uyku veren) etkileri seyrek de olsa görülebilir.
Gündüzleri ani uyku bastırması nedeniyle hasta arabasını zor park eder veya direksiyon başında birden uykuya geçer. Hastaya uyan ilaç dozu bulunmalıdır.
HBS'li hastalar için uyku hijyeni nedir? Aşağıdakilere uymak önem taşır: İstirahat günleri veya hafta sonları da dahil, düzenli bir uyuma saati saptamak ve yatağa sadece uyuklamaya başlayınca gitmek. Uyuklamaya başlamadıysanız ve 20 dakika içinde uykuya geçe-meyecekseniz uyuduğunuz odayı terk edip başka bir odaya geçip sessiz bir işle meşgul olun. Yatak odası dışında uyumanıza müsaade etmeyiniz. Uykulu hal başlayınca yatak odanıza dönebilirsiniz. Bu anlatılanları gerekirse gece içinde tekrarlayabilirsiniz. Yatak odanızı sadece uyku ve hastalanma hallerinde kullanınız. Kısa süreli kestirmelerden (uyku şekerlemelerinden) mümkün olduğu kadar kaçınınız. Gündüzleri, her gün aynı saatlerde ve bir saati geçmeyecek uyumalar önerilir. Öğleden sonra uyku için saat 3'ü geçirmemek en uygunudur. Uyku öncesi ılık banyo yapma, az miktarda ve hafif yiyecekler yeme veya 10 dakika kitap okuma şeklinde gevşeme usullerini deneyebilirsiniz. Düzenli egzersiz yapınız. Ağır egzersizler sabah saatlerinde veya yatma saatinden en az altı saat önceye rastla-malıdır. Yemek yeme, ilaç alma, müzikle vakit geçirmek ve diğer aktiviteleri belirli saatlerde yaparak "beden içi saatinizi" düzenli çalıştırınız. Uyku öncesi az miktarda yemek uygun olabilirse de ağır yemeklerden sakınmalıdır. Yatmadan önceki altı saat içerisinde kahve içmekten sakınınız. Uykulu iken alkol kullanmayınız. Yorgunluk halinde az miktarda da olsa, alkol kuvvetli etki yapar ve uykuyu zora sokar. Yatma zamanına yakın veya gece süresince sigara içmeyiniz.