Hiponazalite Nedir
Rezonans bozuklukları her
zaman velofarengeal kapanmanın yetersizliğinden kaynaklanmaz. Kimi zaman da
nazal kavitede titreşime girmesi beklenen nazal seslerde (/m,n/) çeşitli
nedenlerle bu titreşim engellenebilir. Nazal kavitede veya farenkste oluşan bir
engel, örneğin polip, septum deviyasyonu veya büyük adenoidler buna neden
olabilmektedir. Nazal seslerin oral seslere dönüştüğü bu durumdan,
koartikülasyonla birlikte, nazal seslerin çevresindeki ünlü sesler de etkilenir
(Kuehn, 2003).
Cul-de-sac Rezonans
Diğer iki rezonans
bozukluğuna göre tanısı daha zor ve tartışmalı olan cul-de-sac rezonans; oral,
nazal veya farenksteki bir engel sonucunda ortaya çıkmaktadır. Ses, oral veya
nazal kaviteden uygun bir şekilde dışarı çıkamaz. Farenkste bulunan yapılar
tarafından emilen sesin şiddeti düşüktür ve boğuk ses olarak algılanır. Çok
büyük tonsiller, nazal kavitedeki bir polip, büyük dil gibi kimi nedenler bu
bozukluğa neden olabilir. Aile, çocuğun konuşmasını mırıldanma olarak
tanımlayabilir.
Miks Rezonans
Miks rezonans;
hipernazalite, hiponazalite veya cul-de-sac rezonansın kombinasyonu olarak
düşünülebilir. Ancak miks rezonansta dikkat edilmesi gereken bu “kombinasyonun”
aynı anda meydana gelmemesidir. Doğal konuşma sırasında velum, oral seslerin
sesletimi sırasında bazen yukarı kalkar, bazen de bu hareketi yapamaz. Aynı
durum nazal sesler için de geçerli olabilir. Nazal bir sesi üretmek için
velofarengeal portun açılması gerekirken, velum aşağı indirilemez. Bu durumun
en sık gözlendiği bozukluk motor konuşma bozukluklarından biri olan apraksidir.
Farklı adenoid yapıları
miks tip bir bozukluğa yol açabilmektedir. Büyük ve düzensiz bir yapıya sahip
olan adenoidler, oral seslerde velumun farenkse ilerlediği ve kapanmayı
sağladığı bölgede, kimi noktalarda tam kapanmaya neden olurken, kimi noktalarda
kapanmaya engel olarak nazal emisyonların görülmesine yol açabilir. Nazal
seslerin üretimi için ise velum aşağı indirildiğinde akustik enerjinin nazal
kaviteye geçişi, büyük adenoidler tarafından engellendiğinde de miks tip
rezonans bozukluğu görülmektedir.
Diğer Velofarengeal Kapanma
Sorunları
Nazal Kaçak
Velofarengeal kapanma
sorunlarından biri de nazal kaçaktır (nazal emisyon). Hipernazalite ses
kalitesini etkileyen ve velofarengeal açıklığın büyük olduğu bir sorunken,
nazal kaçak, açıklığın göreceli olarak daha küçük olması sebebiyle sadece
basınç gerektiren sürtünmeli (/f/, /v/, /s/, /z/, /J/, /ş/)
ve patlamalı durak seslerinin (/p/, /b/, /t/, İdi, İki, l§J, İd, I3/)
üretimini etkileyen bir sorundur (Brondsted ve ark., 1994; Seli ve ark.,
1999).
Nazal Türbülans (Rustle)
Velofarengeal kapanma
sorunlarından bir diğeri de velofarengeal açıklığın çok küçük olduğu, horlamaya
benzer seslerin ortaya çıkmasına neden olan, sadece basınç gerektiren sesleri
etkileyen ve nazal türbülans olarak adlandırılan durumdur. Özellikle sürtünmeli
seslerin üretimi sırasında fark edilirler. Nazoendoskopik değerlendirme
sırasında velofarengeal kapanma noktasının olduğu bölgede baloncuklar
görülmesine neden olmaktadır.
Burun Kırıştırma
Hipernazalite ayrıca burun
kırıştırma (grimace) adı verilen bir başka soruna da yol açmaktadır.
Velofarengeal kapanmayı sağlamaya çalışan bireyin çok fazla çaba sarfetmesi
sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Fonem Spesifik Nazal Kaçak
Son olarak hipernazalite
olarak değerlendirilmese de velofarengeal kapanma sorunu olduğu için fonem
spesifik nazal kaçaklar da bu başlık altında ele alınacaktır. Çoğunlukla /s/
ve /z/ seslerinde, kimi zaman da diğer sürtünmeli sesleri de içine
alarak ortaya çıkan fonem spesifik nazal emisyonlar sadece terapi ile
düzelebilen, ameliyatın kesinlikle sürece dahil olmadığı ve terapilerden çok
çabuk sonuç alınabilen bir bozukluktur.
Tüm bu sınıflamalar,
aslında, değerlendirme sürecini kolaylaştırmaya yönelik olsa da kimi zaman
karışıklıklara yol açabilmektedir. Kummer (2008) velofarengeal kapanma
sorunlarından kaynaklanan rezonans bozukluklarının tanısına ve anlaşılmasına
açıklık getirmek için, velofarengeal boşluğun önemine dikkati çekmiş ve
boşluğun büyüklüğünün farklı tanılara nasıl götürdüğünü anlatmaya çalışmıştır.
Kaynak: http://zehirlenme.blogspot.com