Travmanın mekanik etkisiyle doku
bütünlüğü bozulur, böylece sinir hücreleri harabiyete uğrar, ileti bozulur ve
buna primer hasar denir. Travmayı takiben ilerleyen dakikalar ve saatler içerisinde
primer travmaya cevap olarak gelişen karışık fizyopatolojik olaylar ilave
olarak çeşitli vasküler ve nöranal dejenerasyona yol açar. Böylece nörolojik
düzelme için gerekli olan anatomik yapı ve denge bozulur, buna da sekonder
hasar denir.
PRİMER HASAR
Travma anında oluşur (skalp
yaralanması, kafatası kırığı, kontüzyon, beyin laserasyonu, diffüz aksonal
hasar, intrakranial kanama). Travma sonucu beyin yaralanmasına etki yapan en
büyük faktör travma ile kafadaki hareket hızının ani olarak değişmesidir. Darbe
sırasında beyin ve ilişkideki yapıların harabiyetine herhangi biri ileri
derecede katkıda bulunabilen en azından dört ayrı faktör vardır. Bunlar;
darbenin skalp, kafatası, dura ve altındaki beyine olan lokal etkileri,
kafatasının içeri çökerek kuvvetin intrakranial kapsama iletilmesinden
kaynaklanan intrakranial basınç dalgasının etkileri, genellikle beyin dokusunda
rotasyonel komponentleriyle etkili olan akselerasyon veya deselerasyonun
etkileri ve son olarak da kafa travmasına genellikle eşlik eden subaraknoid
kanamanın etkileridir
1. Diffüz aksonal hasar (DAH)
Ciddi
diffüz aksonal hasar kafa travmalı hastaların yaklaşık %50’sinde
gözlenmiştir. Bunların %35’inde ölüm nedenidir. Vejetatif durum ve ciddi hasar
%22 sıklıktadır (9-11). Diffüz aksonal hasar hep ya da hiç durumu değildir. Bu
olay diffüz beyin zedelenmesinin bir parçası olabilir. Çeşitli çalışmalarda
kafa travması sonrası değişik derecelerde aksonal şişme rapor edilmiştir. Bu
çalışmalarda travma anında oluşan şişme ve aksonal transportun inhibisyonu
ortaya konulmuştur .
2. Vasküler lezyonlar
Travma sonrası dakikalar
içinde ölen hastalarda genellikle serebral hemisferler boyunca pekçok peteşiel
hemorajiler görülmüştür. Bu tip primer hasar diffüz vasküler hasar olarak
tanımlanmıştır.
3. Beyin sapının primer
hasarı
4. Kranial sinirlerin hasarı
5. Hipotalamik zedelenme
6. Korpus kallozum
zedelenmesi
7. İntrakranial hemorajiler
(epidural hematom, subdural
hematom, intraserebral hematom).
SEKONDER HASAR
Travmayı takiben ilerleyen
dakikalar, saatler veya günler içerisinde primer travmaya cevap olarak gelişen
kafa içi basınç artışı, hipoksi/iskemi, beyin ödemi ve hiperemi olarak
görülebilen birçok fizyopatolojik olayı takiben gelişen beyin harabiyetini ifade
eder.
1. Beyin Ödemi: Ciddi kafa travmalarında sık görülür. Serebral ödem
ekstravasküler sıvının artması olarak tanımlanabilir. Beyin ödemi iki tipe
ayrılmıştır.
a. Vazojenik Ödem
b. Sitotoksik Ödem
Vazojenik ödemde solid
yapıların transvasküler sızıntısı ve ekstrasellüler alana su kaçışı görülürken,
sitotoksik ödemde sellüler toksinlere ya da zedelenmeye karşı intrasellüler
sıvı artımı görülür. Vazojenik ödemdeki şişmenin nedeni hasarlı vasküler
yataktaki anormalliklerdir. Kan beyin bariyeri serebral kapiller endotelde
lokalize olmuştur ve travmada zedelenir. Hasarlı kan beyin bariyerinden gelen
ödem sıvısı fokal hasarlanma alanından yayılır ve beyaz maddede toplanma
eğilimi gösterir. Beyaz cevher öncelikli olarak etkilenir, çünkü burada
ekstrasellüler alan fazladır. Sitotoksik ödem hakkındaki orijinal görüş toksik
maddelerin salınımına sekonder hücresel şişme gelişmesine dayanır. Kafa
travmasında sitotoksik ödemde intraselüler sıvı birikmesi olur. Vazojenik
ödemin tersine özellikle astrositlerde ve gri maddede şişme olur. Travma
sonrası astroglial şişme hipoksi-iskemi, intrasellüler potasyum salınımı ve
potasyuma bağlı çeşitli nörotransmitterlerin sekonder salınımı ile ilişkili
gözükmektedir (9,16).
2. Beyin Şişmesi : Lokalize ya da genel olabilir ve diğer patolojik durumlarla bir
arada ya da tek başına bulunabilir. İntrakranial basınç artışına yol açabilir
ve beyin sapında sekonder zedelenme ile ölüme neden olabilir. Mekanizma her
zaman açık değildir. Fakat genelde serebal kan volümü artışına ya da beyin dokusunda
sıvı artışına bağlıdır. Üç tipi bulunmaktadır.
1.Kontüzyona bağlı lokal şişme
2.Bir serebral hemisferin diffüz şişmesi
3.Her iki hemisferin diffüz şişmesi,
Kontüzyonlarda şişme
yaygındır ve dokunun fiziksel kesilmesine bağlıdır. Kan beyin bariyerinin
zedelenmesi sonucu; su, elektrolitler ve makromoleküller beyin dokusuna sızar.
Beyaz maddeye yakın olarak yayılır ve vazojenik ödem oluşur. Eğer fiziksel bir
damar tıkanıklığı varsa; bu tip ödem düşünmek kolaydır.
Kaynak; http://zehirlenme.blogspot.com