Parotis Bezinin Şişmesi, Parotis Bezi
Parotis bezi genellikle enflamatuar hastalıklara bağlı olarak büyür. Sialadenitlere viral etkenler (kabakulak) yol açabileceği gibi dehidrate ve debil hastalarda stafilokokkus aureus ve streptokoklarla ortaya çıkan süpüratif parototitisler de görülür. Enkübas-yon dönemi ortalama 17 gün olan kabakulakta, başlangıçta hafif ateş, baş ağrısı daha sonra da parotis bir ya da iki taraflı hassasiyet, ağrı ve şişme olur. Trismus, yutma ve çiğneme sırasında ağrı bulunabilir. Hemag-lutinasyon ya da kompleman fiksasyon testleriyle hastalık belirlenebilir. Akut parotis şişmelerinin nedeni genellikle kabakulak, sitomegalovirüs, alerji ve iyot zehirlenmeleri olabilir. Çift yanlı hipertrofi genellikle alkolizm, şişmanlık, kötü beslenme, diyabet, gebelik, hipotiroidi, tüberküloz, sarkoidoz gibi durumlara ve fenilbutazon, fenotiazin, tiyourasil, tiyosiyanat gibi ilaçlara bağlı olabilir.
Parotis bezinin doğumsal hastalıkları arasında, doğumsal kistler, tip 1 ve 2 brankiyal yarık kistleri, dermoid kistler, lenfanjiyom ve hemanjiyomlar sayılabilir. Kronik siyalade-nitte özellikle yemek sırasında, parotis bezi orta derecede ağrılı bir şekilde şişer. En sık nedeni kanalların tıkanması ve hastanın daha önce kabakulak ya da akut parotit geçirmiş olmasıdır. Parotis bezi tıkanıklığı nedenlerinden olan taşların çoğu radyoopakdır ve röntgende gösterilebilir. Taşlar genellikle inorganik kalsiyum ve fosfattan meydana gelir. En önemli belirtileri bezin aralıklı olarak şişmesidir. Parotis kanalındaki darlıkları ve taşlan göstermede sialogram yararlıdır.
Otoimmün bir hastalık olan Sjögren sendromunda keratokonjonktivitis sikka, kserostomi ve konnektif doku hastalığı (sıklıkla ro-matoid artrit) birlikte bulunur.Hastalık 50 yaş civarında, kadınlarda sıktır. Tükrük ve gözyaşı bezlerinde enflamasyon ve fibrozisten dolayı sekresyon azalır. Tanı dudağın iç yüzünden yapılan biyopsi ile konur.
Tükrük bezi tümörlerinin çoğu belirti vermeyen kütlelerdir. Parotis tümörleri bütün tükrük bezi tümörlerinin %70-80'ini oluşturur. Bununla birlikte parotis tümörlerinin %80'i selimdir (Sublingual ve submandibüler bez tümörlerinin %50'si habis). Parotiste bir tümörle birlikte fasyal paralizi bulunması, kütlenin ağrılı olması, deriye yayılım bulunması habis oluşumu düşündürür. Tükrük bezi tümörleri içinde en sık rastlanan selim tümör mikst tümör, habis tümör ise mukoepider-moid karsinomdur. Warthin tümörü, asinik hücreli karsinom, adenoid kistik karsinom da öteki tükrük bezi tümörlerindendir. Parotis bezi şişmelerinde siyalografi kanaldaki darlık ve taşları gösterebilir. Ultrason kütlenin kistik olup olmadığını belirleyebilir. Ancak tanıda en yararlı inceleme BT'dir. Bu yöntemde özellikle habis tümörlerin belirlenmesi kolaylaşır (derin lobun altındaki fib-roadipöz dokunun kaybolması habis oluşumu düşündürür). Whartin tümörü ya da on-kositomaların gösterilmesinde teknesyum sintigrafisi yapılabilir. İnce iğne aspirasyon biyopsisi son derece yararlıdır ancak değerlendirilmesinde patologun çok deneyimli olması gerekir.
Masseter hipertrofisi, 2. servikal vertebranın uzamış transvers prosesi gibi selim oluşumlar da parotis bezi şişmelerinin ayırıcı tanısında düşünülmelidir.
Parotisin viral kaynaklı enfeksiyonlarında semptomatik tedavi uygulanır (analjezik antienflamatuar, sıvı tedavisi). Süpüratif bakte-riyel parotit durumlarında kültür antibiyog-ram yapılarak antibiyotik tedavisine geçilebilir. Kronik siyaladenitte ağız bakımı, masaj, antibiyotik ve rehidratasyondan sonuç alınamadığında cerrahi girişim (duktusun bağlanması, total parotidektomi, bezin ışınlanması, timpanik nörektomi) düşünülmelidir. Daha çok gram (+) etkenler söz konusu olduğundan, penisilinler, sultamisilin, sefalosporin-ler, sipiramisin kullanılabilir. Parotis abseleri cerrahi olarak direne edilmelidir.
Parotis taşlarında cerrahi tedavinin (parotidektomi) yanında, taşların bir basket yardımıyla çıkarılması da olasıdır. Sjögren sendro-munda masaj, rehidratasyon ve enfeksiyonun önlenmesi amaçlanır. Sarkoidoz 20-40 yaşlarda sıktır, servikal ve mediastinal ade-nopatiyle birlikte görülür. Uveoparotid ateş (Hearford) sendromunda, gözyaşı ve tükrük bezlerinde hipertrofiyle birlikte fasyal parali-zi bulunur. Birçok hasta tedavisiz kendiliğinden iyileşir.
Parotis bezinin hemanjiyom, lefanjiyom gibi doğumsal lezyonlarmda kozmetik bir kaygı bulunmadığı sürece çocuğun büyümesi beklenir. Bezin habis-selim "bütün neoplazmala-rında parotidektomi" uygulanır. Yalnızca tümör dokusunun çıkarılması doğru bir tedavi şekli değildir. Patoloji tanısı selim lezyonu gösteriyorsa başka bir tedavi gerekmez. Habis lezyonlarda tümör tipine, boyunda kütlenin bulunup bulunmamasına göre, boyun diseksiyonu, ameliyat sonrası radyoterapi ya da fasyal siniri koruyarak ya da feda ederek yapılan total parotidektomi uygulanır.
