Gonartroz Nedir
Osteoartrit (OA); eklem kıkırdağında başlayan, gittikçe kemik ve yumuşak dokularda patolojik değişikliklere yol açan, ileri yaşlarda daha sık görülen ilerleyici dejeneratif bir hastalıktır (Kaan, 2010). American College of Rheumatology (ACR) tarafından osteoartrit; eklem kıkırdağının bozulmuş yapısı nedeniyle eklem semptomlarına yol açan, ilave olarak ekleme yakın kemik yapıda değişiklikler yaratan durumların heterojen bir grubu olarak tanımlanmaktadır (Cooper, 1997). Diz eklemi, osteoartritin en sık görüldüğü eklemdir ve “gonartroz” olarak isimlendirilir (Kaan, 2010).
Gonartrozun Epidemiyolojik Özellikleri
Toplumun yaş ortalamasının arttığı günümüzde osteoartritler, özellikle de gonartroz, beraberinde getirdiği sosyo-ekonomik sorunların yanında, bireylerin günlük yaşam işlevlerini etkilemesi açısından önemli bir sorun haline gelmiştir. Gonartroz, yaşlı insanlarda ağrı ve sakatlığa yol açan en önemli nedenlerden biridir (Cooper ve ark., 2000; Tandoğan ve ark., 2003).
Son çalışmalarda yaşamın 7 ve 8. dekadlarında erkeklerin %60’ında, kadınların da %70’inde kıkırdak erozyonları, subkondral reaksiyon ve osteofit tespit edildiği bildirilmektedir (Cooper, 1997; Tandoğan ve ark., 2003). Osteoartrit prevalansı yaşla birlikte artan bir hastalıktır. Elli yaşından önce birçok eklemde osteoartrit prevalansı, erkeklerde kadınlardan daha yüksektir. Elli yaşından sonra ise el, ayak ve özellikle diz osteoartriti kadınlarda erkeklerden daha sık görülür (Felson ve ark., 2000).
Osteoartrit Sınıflandırması
Eklem Tutulumuna Göre Sınıflandırma
1. Monoartiküler, oligoartiküler veya poliartiküler (yaygın)
2. Belli bir eklem ve eklemin belli bir bölgesinin tutulması
a) Kalça (süperior, medial veya konsantrik)
b) Diz (medial, lateral, patellofemoral kompartmanlar)
c) El (interfalangial eklemler, başparmak karpometakarpal eklemi)
d) Vertebra (apofizyal eklemler veya intervertebral disk hastalığı)
e) Diğerleri (Sarıdoğan, 2003).
Etiyolojiye Göre Sınıflama Primer Osteoartrit
Osteoartrit genelde bilinmeyen bir nedene bağlı olarak ortaya çıkar (birincil veya idiopatik osteoartrit). Gonartroz vakalarının çoğu idiopatiktir. 65 yaşın üzerindeki kişilerin % 60-90’ında osteoartritin bulgularına rastlamak mümkündür. Yaşlanma ve osteoartrit arasındaki bu güçlü beraberliğe ve osteoartritin 65 yaşın üzerindeki kişilerde eklemin normal aşınmasına bağlı olarak geliştiği şeklindeki yaygın görüşe rağmen yaşlanma, eklem kullanımı ve osteoartrit arasındaki ilişkiler tam olarak anlaşılmış değildir. Ayrıca yaşlılarda eklem kıkırdağındaki değişiklikler, osteoartritteki kıkırdak değişikliklerinden oldukça farklıdır ve normal eklem kullanımının dejenerasyona yol açtığı gösterilememiştir (Tandoğan ve ark., 2003).
Sekonder Osteoartrit
Eklemi ilgilendiren bir patolojiye veya sistemik bir hastalığa ikincil olarak ortaya çıkan eklem hasarıdır. Sekonder osteoartrit sebepleri altı ana başlıkta incelenebilir. Bunlar:
1. Post-travmatik: Eklemi ilgilendiren kırıklar, menisküs ve bağ yaralanmaları, geçirilmiş cerrahiler, tekrarlayan çıkıklar gibi sebepler.
2. Avasküler nekroz: İdiopatik veya sekonder (kortizon kullanımı gibi).
3. İnflamatuar hastalıklar:Ankilozan spondilit ve sero-negatif spondiloartropatiler gibi.
4. İnfeksiyöz hastalıklar: Septik artritler (spesifik ve non-spesifik infeksiyonlar sonrası).
5. Metabolik hastalıklar: Gut, okronozis, hemakromatozis, kalsiyum kristal depolanması gibi.
6. Hematolojik hastalıklar: Hemofili tipleri.
7. Anatomik sorunlar: Femoral epifiz kayması, epifizyal displaziler, Blount hastalığı,
Legg-Calve-Perthes hastalığı, gelişimsel kalça displazisi, bacak boyu eşitsizliği, hipermobilite sendromları (Mesut, 2000).
Primer osteoartritin aksine, sekonder osteoartritte hastalığın başlangıç yaşı altta yatan nedene göre değişir. Çocuklarda, gençlerde ve yaşlılarda ikincil osteoartrit gelişebilir (Tandoğan ve ark., 2003).
Spesifik Özelliğin Varlığına Göre Sınıflandırma
1.İnflamatuar OA; Osteoartritli eklemde belirgin inflamasyon ve çok sayıda eklem tutulumu varlığında kullanılan terimdir.
2. Erozif OA; Belirgin erozyonlarla seyreden osteoartrit tipidir.
3. Atrofik veya destrüktif OA
4. Kondrokalsinoz ile birlikte görülen OA
5. Diğerleri (Sarıdoğan, 2003).
