Eklem İltihabı İlaçları, Eklemlerde İltihaba karşı ilaçlar
Ağrıları azaltmak tedavinin önemli bir parçası olduğuna göre, görevleri iltihapla savaşmak ve böylece ağrıları azaltıp şişkinlikleri indirmek olan ilaçlardan hemen hemen bütün hastalar yararlanabilir. Ne var ki, bu ilaçlar, hastalığın altında yatan nedenleri ortadan kaldırmaz.
İltihaba karşı ilaçlara en iyi örnek "aspirin"dir. Bu ilaç, başağrısı ve öbür önemsiz ağrılar için çok kullanıldığından, hastaların sık sık "doktor sadece aspirin yazdı!" diye söylendiğini duyarız. Ne var ki aspirin, yeteri kadar büyük dozlarla alınırsa, romatizmal arterit tedavisinde çok etkili olur. Hazımsızlık ve mide ülserinden şikâyetçi olanlarda yol açtığı yan etkiler rahatsızlık verici olabileceğinden, onların özel olarak hazırlanmış aspirinleri kullanmaları daha iyi olur. Yeni çıkan aspirin ve paracetamol karışımı bir sıvının bu tür yan etkilerinin daha az olması ihtimali yüksektir. Ne var ki, bu ilaçların, etkisini şu veya bu ölçüde gösteren bir dezavantajları vardır. Bunlar, mide ve bağırsaklardaki kan miktarının azalmasına neden olur ve vücutta demir eksikliği ya da anemiye yol açabilir. Ancak bu anemi türü demir tabletleri ya da iğneleriyle kolayca atlatılabilir.
Denemelerin, aspirin kadar iyi olduklarını gösterdiği başka ilaçlar da vardır. Bunlardan biri olan indomethacin, Indocid kapsülü, ya da fitil olarak kolaylıkla bulunabilir. Gece yatmadan önce alınıp daha sonra bir şey yenmezse, romatizmal arteritin sabahları vücutta yol açtığı tutukluğa karşı çok yararlı olur. Ancak, gün içine bölünmüş dozlarla da alınabilir. İlacın bazı hastalarda başağrısı, başdönmesi ve hazımsızlık gibi yan etkileri vardır.
Geçitiğimiz beş yılda iltihaplara karşı, bunların dışında da ilaçlar çıkmıştır. Bu ilaçlar, aspirin ve indo-methacin gibi, arteritlerin romatizmal biçimleriyle başka türlerinde ve romatizmaların tedavisinde kullanılır. Örnek olarak naproxen (Naprosyn tabletleri ve fitil halinde bulunabilir) ve fenoprofen'i (Fenoprofen tabletlerini) gösterebiliriz.
Corticosterodis, Eklem Hastalıkları İlaçları
Daha çok kısaltılmış adlarıyla (steroids) bilinirler ve kortizon türü ilaçları ihtiva ederler. Eklemlerdeki iltihabı azaltmada kullanılan en etkili ilaçlar bunlardır. Ağızdan alman prednisone ve prednisolone en sık salık verilenleridir. Ne var ki, steroidlerin, uzun süre yüksek dozlarla alınmalarının yarattığı ciddi yan etkilerin taşıdığı risk yüzünden, 10-15 yıl öncesine göre bugün daha az popülerdir ve artık daha dikkatli bir biçimde kullanılmaktadırlar.
Ancak, steroidlerin salık verildiği özel durumlar davardır. Eğer, prednisolone tabletlerinin dozu mümkün oluduğu kadar düşük tutularsa, yan etkilerin yaratabileceği risk azalır. Ne olursa olsun, bu tür hastaların bir "steroid kartı" ya da gördükleri tedaviyi gösteren başka bir şey taşımaları gerekir. Böylece, ciddi bir hastalık ya da kaza geçirmeleri durumunda kendilerine müdahale eden doktor, durumları hakkında bilgi sahibi olacak ve geçici bir önlem olarak kendilerine daha fazla steroid verecektir. Steroid tedavisi, vücudun kendi kortizon üretimini düzene koyduğu için, operasyondan önce yapılmalıdır. Aksi takdirde vücut, ihtiyaç duyduğu zaman gerekli kortizonu sağlayamaz. Arterit birdenbire alevlenebileceği için, hastalar, ilaç tedavisini birdenbire kesmemeleri gerektiğini bilmelidirler. Uzun bir süredir kullanılmıyorsa, doz mutlaka yavaş yavaş azaltılmalıdır.
Arteritlerin yukarda anlatılan ciddi etkileri ortaya çıkmaksızın sık sık kullanıldıkları bir durum vardır. Steroidlerin doğrudan doğruya ağrılı ekleme ya da iltihaplı telon kılıfına enjekte edilmesi, geçici fakat çok büyük bir rahatlık sağlar.
Uzun dönem etkili ilaçlar
Buna en iyi örnek gold'dur ve vücuda enjeksiyonla verilmelidir. Bu ilacın bir markası myocrisin'dir. 50 yıldan fazla bir süredir romatizmal arteritlerin tedavisinde kullanılan bu ilaç, yeniyetme müzmin arteriti olan çocuklara da verilmeye başlamıştır. İlacın vücutta yavaş yavaş toplandığı ve hastaların ilk enjeksiyondan sonra geçen ilk 10-12 hafta içinde hiç yararlanamadıkları bilinmekteyse de, doktorlar, ilacın vücutta nasıl çalıştığını tam olarak hâlâ ortaya çıkartamamışlardır. Hastalar ancak bu süre geçtikten sonra yarar görür. İltihaba karşı kullanılan ilaçların tersine, gold, yavaş ve kısım kısım etki yapar. Doktor, önce küçük bir deneme dozu verir, sonra, haftada bir olmak üzere 20 haftalık bir enjeksiyon programı uygular. Eğer her şey iyi gidiyorsa, enjeksiyonun uygulama aralığı değiştirilir, örneğin, bir aya uzatılır ve tedavi, hasta aktif arteritten kurtarılıncaya kadar sürdürülür.
Gold, hastaların aşağı yukarı üçte ikisinde iyi sonuç verir ve genellikle öbür tedavi biçimleriyle birlikte uygulanır. Hasta bir kez ilaca cevap verdikten sonra doktor öbür ilaçların azaltılmasına, ya da durdurulmasına karar verebilir. Eklemlerde zaten var olan zedelenme ve deformasyonları daha da artırmayacağı için, vücudun tedaviye cevap verip vermemesi o kadar da önemli değildir. Son zamanlarda, gold'un, aslında, çöküntüye uğramış eklemleri de iyileştirdiği konusunda tartışmalar yapılmaktadır ama, bu konuda kanıt bulmak zordur.
Romatizmal arterit tedavisinde kullanılan ve piyasaya son zamanlarda çıkartılmış daha başka uzun dönem-etkili ilaçlar da vardır. Bunlar, (marka adı Distamine olan) penicillamine ve (marka adı Imuran olan) azathioprine'dir. Bu ilaçlar, vücuda enjeksiyonla verilen gold'un tersine, tabletler halindedirler ve diğer bütün özellikleriyle gold'a benzerler; etkili hale geçebilmeleri haftalar sürer, tıpkı gold gibi hastalığın temelinde yatan nedenleri kontrol altına alıyormuş gibi görünürler. Tedavide başarılı olma oranları ve yan etkileri de, bunların ayrıca hazımsızlığa yol açmaları dışında, gold'unkilerle aynıdır. Bundan ötürü titiz bir tıbbi kontrol altında uygulanmaları gerekir ve hamile kadınlara tavsiye edilmez. Penicillamine çocuklar ve gençlere verilebilirken, azathioprine, taşıdığı jenetik tahribat riski yüzünden gelişme dönemindeki çocuklara verilmemelidir.
Cerrahi tedavi
Geçtiğimiz son 10 ya da 20 yılda cerrahi teknikler alanında büyük ilerlemeler gerçekleştirilmiştir. Yapay bir eklemin, elden ayaktan kesilmiş bir arteritliyi yeniden hayata döndürebildiğini herkes duymuştur. Fakat sözünü ettiğimiz ilerlemeler bunun çok ötesindedir. Cerrahın başlıca amaçları, genel olarak söylersek, aktif haldeki eklem iltihabını kontrol altına almak, şekil bozukluklarını önlemek ya da düzeltmek, harap olmuş eklemleri değiştirmek ve bütün bunların hepsinden önemli olarak, hastasının eski haline gelmesine yardımcı olmaktır. Ameliyat kararı, diyelim romatizmal arteritli bir hastanın ameliyat edilmesi kararı, tercihan fizik tedavi uzmanıyla cerrahın karşılıklı görüşmelerinden sonra alınmalıdır. Tek eklem, örneğin diz ya da bilek sürekli bir şekilde ağrıyor ve şişiyorsa, synovectomy (irileşmiş, iltihaplanmış eklem astarının değiştirilmesi) bir-iki yıl için önemli bir ferahlama sağlayabilir. Bu tür bir müdahalenin parmak tendonları üzerine uygulanması da yararlı olabilir; böylece tendon kılıfları temizlenecek ve parmaklar daha rahat hareket edebilecektir.
Şekil bozukluklarını, örneğin parmaklardaki şekil bozukluklarını önlemek ya da düzeltmek için çok değişik ameliyatlar yapılmaktadır. Bu ameliyatlarda ya tendon nakli, ya da tendon onarımı amaçlanır. Bilekte ya da ayak parmaklarında uygulandığı gibi, ağrıyı azaltmak için bazen küçük kemik parçacıklarının yerlerinin değiştirilmesi gerekebilir. Bunyon operasyonları kemiklerin nasıl törpülendiğine ve eklemlere nasıl yeni bir-biçim verildiğine iyi bir örnektir. Bazen de, artık işe yaramayan bir eklemi, bulunduğu yerde sabitleştirmek için, bilekte ya da dizde yapıldığı gibi, iki eklemi birbirine raptetmek gerekli olabilir.
Bu konuda söylenebilecek daha çok şey varsa da, son olarak, plastik ve metal eklemlerin, arteritten acı çekenlere yeni bir yaşama sevinci verdiğini söyleyebiliriz. Bu alandaki ilerlemeler zaman zaman gazetelere manşet haber bile olmaktadır. Yapay eklem konusunda bugüne kadar kazanılmış en büyük başarı, romatizmal, arteritli, osteoarteritli yada anklioza yol açanspondylitisli hastaların kalça eklemlerini yapay eklemlerle değiştirmek ve böylece bu eklemleri eski işlevlerine kavuşturmak olmuştur. Piyasada bundan başka diz, ayak bileği, omuz, dirsek, el bileği ve parmaklar için de yapay eklemler bulunmaktadır. Bu eklemler birçok durumda yalnızca birkaç tecrübeli doktor tarafından takılır.
